Το δημοψήφισμα στην Τουρκία για την ενίσχυση των εξουσιών του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι μάλλον απίθανο να αμβλύνει τις εντάσεις της χώρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και κινδυνεύει να βάλει τέλος στις εδώ και καιρό τελματωμένες προσπάθειες της Άγκυρας να ενταχθεί στο μπλοκ, εκτιμούν αξιωματούχοι από τις Βρυξέλλες σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters, που αναμεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Ακόμη κι αν υπερισχύσει το «όχι» την Κυριακή και οι ψηφοφόροι δεν δώσουν στον Ερντογάν τις εκτελεστικές εξουσίες που επιθυμεί, η δημοκρατία και το δικαστικό σύστημα της Τουρκίας θα έχουν υποστεί ζημιά και το πιο πιθανό είναι ο Τούρκος πρόεδρος να ασκήσει ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στους επικριτές του, σημειώνουν.
«Δεν υπάρχει καλή έκβαση» στο δημοψήφισμα, σημειώνει ο Μαρκ Πιερινί, πρώην πρεσβευτής της ΕΕ στην Τουρκία, ο οποίος είναι πλέον στο Carnegie Europe.
«Υπάρχει ένα πολύ μεγάλο χάσμα μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών και του Ερντογάν και δεν πιστεύω ότι μπορεί εύκολα να κλείσει», πρόσθεσε, προβλέποντας όμως «μια ευγενική σιωπή» από την πλευρά της ΕΕ στην περίπτωση που επικρατήσει το «ναι» στο δημοψήφισμα.
Η Τουρκία, χώρα μέλος του ΝΑΤΟ, ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις για την ένταξή της στην ΕΕ το 2005, ενώ έχει συνάψει συμφωνία με το μπλοκ για τον περιορισμό της εισροής προσφύγων στο ευρωπαϊκό έδαφος.
Όμως οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες έχουν καταγγείλει την καταστολή που έχει ξεκινήσει ο Ερντογάν μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο, ενώ οι σχέσεις της Άγκυρας με τις Βρυξέλλες επιδεινώθηκαν περαιτέρω, όταν η πρώτη κατηγόρησε την Ολλανδία και τη Γερμανία για ναζιστικές πρακτικές αφού απαγόρευσαν τη διεξαγωγή εκδηλώσεων στο έδαφός τους υπέρ του «ναι» στο δημοψήφισμα.
Ένας άλλος ανώτερος Ευρωπαίος αξιωματούχος δήλωσε στο Reuters ότι μια νίκη του Ερντογάν, η οποία θα του ανοίξει τον δρόμο να διεκδικήσει δύο ακόμη πενταετείς θητείες στην προεδρία, ενδέχεται να φέρει σταθερότητα στην Τουρκία, επιτρέποντας στην ΕΕ να ενισχύσει τους εμπορικούς και επιχειρηματικούς της δεσμούς με τη χώρα. «Διαφορετικά, θα επικρατήσει χάος», εκτίμησε.
Όμως αρκετοί άλλοι διαφωνούν, με έναν άλλο υψηλόβαθμο αξιωματούχο να απορρίπτει την προοπτική αυτή ως «ψευδή σταθερότητα στο όνομα μιας αυταρχικής εξουσίας».
Οι υποστηρικτές του Ερντογάν θεωρούν ότι η ενίσχυση των εξουσιών του θα εδραιώσουν τη θέση του ως του πιο σημαντικού ηγέτη της σύγχρονης Τουρκίας, ενώ οι αντίπαλοί του φοβούνται μια περαιτέρω συγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπό του.
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το αποτέλεσμα είναι αμφίρροπο.
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θεωρούν όλα τα αποτελέσματα –είτε υπάρξει ξεκάθαρη νίκη του Ερντογάν, είτε ήττα με μικρή διαφορά, είτε αμφιλεγόμενο αποτέλεσμα—επικίνδυνα.
Μια νίκη θα επιτρέψει στον Ερντογάν να προχωρήσει στις συνταγματικές αλλαγές που επιθυμεί και πιθανόν να φτάσει μέχρι την επαναφορά της θανατικής ποινής, τερματίζοντας με αυτό τον τρόπο τις προσπάθειες της Τουρκίας να ενταχθεί στην ΕΕ. Η επαναφορά της εσχάτης των ποινών αποτελεί ήδη θέμα συζήτησης μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα.
Νομικοί από το Συμβούλιο της Ευρώπης, στο οποίο συμμετέχει η Τουρκία, προειδοποίησαν τον Μάρτιο ότι μια προεδρία με σχεδόν απεριόριστες εξουσίες θα αποτελέσει «ένα επικίνδυνο βήμα προς τα πίσω» για τη δημοκρατία.
Ο Ερντογάν και οι υποστηρικτές του απορρίπτουν τους ισχυρισμούς αυτούς, επισημαίνοντας ότι το προτεινόμενο σύστημα θα έχει μηχανισμούς ελέγχου του προέδρου.
Και τα άλλα σενάρια είναι εξίσου ζοφερά, σύμφωνα με τους Ευρωπαίους αξιωματούχους.
Ένα αμφιλεγόμενο αποτέλεσμα πιθανόν θα προκαλέσει μια περίοδο αστάθειας, ίσως και περισσότερης βίας. Μια ήττα με μικρή διαφορά θα σημάνει ότι ο Ερντογάν θα παραμείνει στην εξουσία.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκτιμούν ότι ο Τούρκος πρόεδρος είναι πιθανό να προκαλέσει πρόωρες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, που κανονικά είναι προγραμματισμένες για το 2019, είτε κερδίσει είτε χάσει.
«Αν χάσει, μπορούμε να αναμένουμε μια πολύ σκληρή, βίαιη προεκλογική εκστρατεία, είναι πιθανό να δούμε και τις δύο πλευρές να καταφεύγουν στη βία», είπε ένας τρίτος Ευρωπαίος αξιωματούχος. «Θα καταστείλει ακόμη περισσότερο την αντιπολίτευση (και) (…) αν το αποτέλεσμα είναι αμφιλεγόμενο, ίσως αποσταθεροποιηθεί όλη η κατάσταση», πρόσθεσε.
Το ιδανικό σενάριο για τις Βρυξέλλες θα ήταν μια περίοδο ηρεμίας στην Τουρκία μετά το δημοψήφισμα, κάτι που θα επιτρέψει στην Άγκυρα και τις Βρυξέλλες να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους και να εκσυγχρονίσουν την τελωνειακή τους ένωση, ίσως ακόμη και να χαλαρώσουν οι όροι για τη βίζα που χρειάζονται οι τούρκοι πολίτες για να ταξιδέψουν στην ΕΕ. Προϋπόθεση για αυτό αποτελεί να υπάρξει κάποια πρόοδος στις συνομιλίες για τα Κυπριακό.
«Δεν υπάρχει κανένα εντελώς καλό αποτέλεσμα για εμάς. Όμως κάποια σενάρια θα είναι χειρότερα από τα άλλα», κατέληξε ο Ευρωπαίος αξιωματούχος, ο οποίος αναμένει πως ο Ερντογάν θα αναθεωρήσει τις σχέσεις του με την ΕΕ ό,τι κι αν συμβεί.
