Πηγή των δεινών του ανθρώπου, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, είναι σύμφωνα με τους επιστήμονες το στρες, το οποίο φαίνεται να αναστέλλει ακόμη και τη φυσιολογική ανάπτυξη του. Επηρεάζει την ανθρώπινη ζωή από τη στιγμή της δημιουργίας (κύηση) μέχρι το τέλος της, ενώ ενοχοποιείται από τους επιστήμονες για όλες τις μη μεταδοτικές ασθένειες.
«Σήμερα η επιστήμη είναι σε θέση να αποδείξει ότι το στρες επιδρά καθοριστικά στην ανθρώπινη ζωή και στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης έχει χτυπήσει κόκκινο» ανέφερε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γιώργος Χρούσος, μιλώντας σε διάλεξη του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος με θέμα: «Στρες στον καιρό της κρίσης».
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Χρούσος, έχει αποδειχτεί επιστημονικά ότι τα παιδιά που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν μέχρι και την ηλικία των πέντε ετών σε στρεσογόνο περιβάλλον είχαν μη φυσιολογική ανάπτυξη. Σ’ αυτό συνηγορεί και μεγάλη αμερικανική έρευνα, στην οποία αναφέρεται ότι το 80% των φυλακισμένων είχε γεννηθεί και μεγαλώσει σε δυσμενές περιβάλλον.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το άγχος είναι το συναίσθημα δυσφορίας που έχουμε όταν αντιμετωπίζουμε ανεπιτυχώς μια στρεσογόνο κατάσταση. Για την αντιμετώπιση του συναισθήματος αυτού, ο ανθρώπινος οργανισμός επιστρατεύει το σύστημα του στρες, το οποίο τον βοηθά να ανταποκριθεί στα στρεσογόνα ερεθίσματα και να επαναφέρει την υγιή ομοιόσταση (μια ισορροπημένη κατάσταση). Το σύστημα του στρες παίζει τεράστιο ρόλο στην επιβίωσή μας. Είναι αυτό που επέτρεψε στον άνθρωπο να προσαρμόζεται κάτω από στρεσογόνες επιλεκτικές πιέσεις κατά την εξέλιξη και να αλλάζει γενετικά. Το σύγχρονο στρες του δυτικού ανεπτυγμένου κόσμου είναι όμως περισσότερο ψυχοκοινωνικής και λιγότερο σωματικής φύσης.
«Το σύστημα του στρες είναι ένα σύστημα συναγερμού το οποίο είναι φτιαγμένο για να αντιμετωπίζει οξύ και βραχυπρόθεσμο στρες που διαρκεί ώρες ή, το πολύ, μέρες. Όταν η κατάσταση στρες αρχίζει και διαρκεί εβδομάδες έως χρόνια, τότε επηρεάζει και τον εγκέφαλο και το σώμα. Όταν δηλαδή το στρες μετατρέπεται από οξύ σε χρόνιο, τότε κυρίως γίνεται νοσογόνο» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Χρούσος. Πολλές είναι οι αιτίες που ενοχοποιούνται από τους επιστήμονες για την εμφάνιση του στρες. Οι κυριότερες είναι: – καθημερινές δυσκολίες – μεταβολές στην επαγγελματική κατάσταση (ανεργία) και στην προσωπική ζωή (διαζύγιο, απώλεια συντρόφου) – κοινωνικοοικονομική ανισότητα – χρόνιες ασθένειες – φτώχεια – εθισμός (ναρκωτικά, ποτό κ.λ.π.) – φυσικές καταστροφές (σεισμοί, πλημύρες κ.λ.π.) – κατάθλιψη – έλλειψη ύπνου – μοναξιά – τζετ λαγκ
Όπως εξήγησε ο διακεκριμένος καθηγητής, το σύστημα του στρες βρίσκεται σε διαντίδραση με βασικούς ενδοκρινολογικούς άξονες, όπως της αναπαραγωγής, της αύξησης του μεταβολισμού και του θυρεοειδούς αδένα. Παράλληλα, το σύστημα του στρες επιδρά στο ανοσοποιητικό και στο γαστρεντερικό σύστημα.
Όταν διεγείρεται το σύστημα του στρες, ο οργανισμός δεν μπορεί να δαπανήσει ενέργεια ούτε στο σεξ ούτε στην ανάπτυξη, ενώ προσπαθεί να περιορίσει τις ενεργειακές δαπάνες από αυξημένες καύσεις και συνεπώς έχουμε καταστολή αυτών των συστημάτων.
Το στρες αφαιρεί ενέργεια από όλα τα συστήματα του οργανισμού που δεν έχουν σκοπό την άμεση επιβίωση του ατόμου. Τα παιδιά με σοβαρή αγχωτική νόσο –αποτέλεσμα του χρόνιου άγχους– δεν ψηλώνουν κανονικά ή μπορεί να γίνουν παχύσαρκα.
Σε όλες τις σύγχρονες παθήσεις, όπως είναι η παχυσαρκία και το μεταβολικό σύνδρομο, η αρτηριακή υπέρταση, οι αλλεργικές και αυτοάνοσες φλεγμονώδεις παθήσεις, τα χρόνια σύνδρομα πόνου και κόπωσης, καθώς και οι καταστάσεις άγχους και κατάθλιψης, το σύστημα του στρες παίζει κεντρικό παθογενετικό ρόλο.
Τα βασικά συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται το οξύ στρες είναι: – άσθμα – δερματικές παθήσεις (κνίδωση κ.λ.π.) – ημικρανίες, πονοκέφαλος – γαστρεντερολογικός πόνος – υπέρταση – καρδιακές αρρυθμίες – ψυχοσωματικά επεισόδια .
Οι συνέπειες του χρόνιου στρες είναι σοβαρές και πολλές.
Συγκεκριμένα, προκαλεί: – άγχος, κατάθλιψη, εξάρτηση, αντικοινωνική συμπεριφορά, ψυχοσωματικές ασθένειες, κούραση, πόνο – απώλεια βάρους, μη φυσιολογική ανάπτυξη, παχυσαρκία, μεταβολικό σύνδρομο, φλεγμονές, δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος – οστεοπόρωση – πρόωρη γήρανση όλων των ευάλωτων ανθρώπινων οργάνων, συμπεριλαμβανομένου του μυαλού και του δέρματος – εξασθενίζει τον οργανισμό και τον κάνει ευάλωτο σε ορισμένες μολύνσεις και καρκίνους – «βοηθά» όλες τις χρόνιες μη μεταδοτικές ασθένειες
Αντιμετώπιση στρες
Η βοήθεια του ειδικού επιστήμονα (ψυχιάτρου-ψυχολόγου) είναι αναγκαία ώστε μαζί με φαρμακευτική αγωγή να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα έγκαιρα. Ωστόσο, ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να βοηθήσει τον εαυτόν του με: – σωστή διατροφή και άσκηση – σταθερό ωράριο διατροφής, εργασίας και ύπνου – πνευματική άσκηση – αναζητώντας την υγιή ευχαρίστηση και κυρίως αποκτώντας νόημα στη ζωή του .
