Δεν είναι το ειδυλλιακό μέρος με τις αμμουδερές, παραδεισένιες παραλίες και τα καταγάλανα νερά που φαντάζεται κανείς όταν σκέφτεται ένα νησί. Το ακριβώς αντίθετο για την ακρίβεια. Πρόκειται για ένα μέρος όπου ο θάνατος και οι θανατηφόρες ασθένειες είχαν τον πρώτο λόγο επί δεκαετίες ολόκληρες.
Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το νησί Vozrozhdeniya αποτελούσε ένα άκρως απόρρητο πεδίο δοκιμών θανατηφόρων μικροβίων των Σοβιετικών. Βρίσκεται στα σύνορα του Καζακστάν με το Ουζμπεκιστάν και περιβάλλεται από μια μεγάλη έκταση τοξικής ερήμου. Ένα ζωντανό ψαροχώρι κάποτε, που πλαισίωναν τα γαλάζια νερά της λίμνης Αράλης, όταν η τελευταία αποτελούσε την τέταρτη μεγαλύτερη στον κόσμο και είχε αφθονία ψαριών.
Μετά από χρόνια κατάχρησης, όμως, τα νερά έχουν μειωθεί δραματικά και στη θέση τους βρίσκει κανείς πλέον μόνο σκόνη. Τα ποτάμια που κατέληγαν εκεί εκτράπηκαν για τις ανάγκες των καλλιεργειών βαμβακιού. Σήμερα, ένα στρώμα αλμυρής σκόνης, γεμάτη καρκινογόνα φυτοφάρμακα, είναι το μοναδικό που θυμίζει την όαση που βρισκόταν κάποτε εκεί.
Στο μέρος αυτό που τα επίπεδα του υδραργύρου χτυπούσαν συχνά κόκκινο, το μοναδικό σημάδι ότι κάποτε υπήρξε ζωή είναι τα άψυχα κουφάρια δέντρων, δίπλα σε γιγάντια εγκαταλελειμμένα και σκουριασμένα πλοία.
Η αλλοίωση που έχει υποστεί η περιοχή είχε ως αποτέλεσμα η Vozrozhdeniya να έχει διογκωθεί κατά δέκα φορές σε σχέση με το αρχικό της μέγεθος και να έχει ενωθεί με την ηπειρωτική χώρα μέσω μια χερσονήσου. Είναι όμως χάρη σε ένα σοβιετικό πρόγραμμα που το μέρος αυτό έχει αποκληθεί ένα από τα πιο θανατηφόρα στον πλανήτη μας.
Μια σειρά από περίεργα περιστατικά στη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 έχουν συνδεθεί με το νησάκι αυτό. Το 1971, μια νεαρή επιστήμονας αρρώστησε στο ερευνητικό σκάφος Lev Berg. Μέρες αργότερα, διαγνώστηκε με ευλογιά. Μυστηριωδώς, είχε ήδη εμβολιαστεί για την ασθένεια. Παρότι ανάρρωσε, άλλοι εννιά άνθρωποι μολύνθηκαν στην πατρίδα της, τρεις από τους οποίους πέθαναν. Ένας από τους νεκρούς ήταν ο αδερφός της.
Έναν χρόνο αργότερα, οι σοροί δύο αγνοούμενων ψαράδων βρέθηκαν κοντά στη βάρκα τους. Θεωρήθηκε ότι έπασχαν από πανούκλα. Λίγο καιρό αργότερα, οι ντόπιοι άρχισαν να μαζεύουν τα δίχτυα του γεμάτα με νεκρά ψάρια. Κανείς δεν γνώριζε γιατί. Και τον Μάιο του 1988, 50.000 αντιλόπες σάιγκα, που έβοσκαν σε μια κοντινή στέπα έπεσαν νεκρές – σε διάστημα μίας ώρας!
Τα μυστικά του νησιού διατηρήθηκαν για πολύ καιρό, εν μέρει διότι ήταν ένα μέρος όπου δύσκολα απλώς πάει κάποιος. Η Vozrozhdeniya εγκαταλείφθηκε τη δεκαετία του 1990 και έκτοτε έχουν γίνει παρά ελάχιστες αποστολές εκεί. Ο Νικ Μίντελτον, δημοσιογράφος και γεωγράφος από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, γύρισε ένα ντοκιμαντέρ στη Vozrozhdeniya το 2005. «Γνώριζα τι συνέβαινε, οπότε επικοινωνήσαμε με έναν τύπο που δούλευε παλιά για τον βρετανικό στρατό και ήρθε να ενημερώσει το συνεργείο σχετικά με το τι είδους πράγματα μπορεί να συναντούσαμε», δήλωσε ο ίδιος στο BBC. «Με κατατρόμαξε, για να είμαι ειλικρινής», συμπλήρωσε.
Ο ειδικός ήταν ο Ντέιβ Μπάτλερ, που τελικά πήγε μαζί τους. «Υπήρχαν πολλά που μπορούσαν να πάνε λάθος», λέει. Ως μέτρο προφύλαξης, ο Μπάτλερ έβαλε όλη την ομάδα να πάρει αντιβιοτικά, μια εβδομάδα πριν την αναχώρηση. Φορούσαν επίσης μάσκες με φίλτρα αέρα, παχιές πλαστικές μπότες και άσπρες στολές από τη στιγμή που έφτασαν.
Δεν ήταν παρανοϊκοί. Αεροφωτογραφίες που τραβήχτηκαν από τη CIA το 1962 αποκάλυψαν ότι, ενώ τα άλλα νησιά είχαν προβλήτες και καλύβες ψαράδων, αυτό είχε όπλα και στρατώνες, ερευνητικά κτίρια, ειδικούς χώρους για τον περιορισμό ζώων και υπαίθριους χώρους δοκιμών. Το νησί είχε μετατραπεί σε μια στρατιωτική βάση εξαιρετικά επικίνδυνου είδους: επρόκειτο για μια εγκατάσταση δοκιμών βιολογικών όπλων.
Το πρόγραμμα ήταν άκρως απόρρητο, δεν υπήρχε ούτε καν στους σοβιετικούς χάρτες. Όσοι γνώριζαν για αυτό όμως το αποκαλούσαν Aralsk-7. Με την πάροδο του χρόνου, το μέρος μετατράπηκε σε έναν ζωντανό εφιάλτη, όπου ο άνθρακας, η ευλογιά και η πανούκλα κρέμονταν πάνω από το έδαφος και ασθένειες, όπως η τουλαρεμία, η βρουκέλλωση και ο τύφος παρασύρονταν από τη βροχή και εισέρχονταν στο έδαφος.
Το νησί ήταν τόσο απομονωμένο που ανακαλύφθηκε μόλις τον 19ο αιώνα, αποτελώντας το τέλειο μέρος για να παραμείνει κρυφό το πρόγραμμα από τα άγρυπνα μάτια των δυτικών υπηρεσιών ασφαλειών. Και το νερό γύρω το έκανε ακόμη πιο ιδανικό για τον σκοπό του.
Το Aralsk-7 αποτελούσε μέρος ενός προγράμματος βιολογικών όπλων, που απασχολούσε περισσότερους από 50.000 ανθρώπους σε 52 εγκαταστάσεις σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση.
Για να φτάσουν στη Vozrozhdeniya, ο Μίντλετον, ο Μπάτλερ και η ομάδα τους ταξίδεψαν στο Καζακστάν μέχρι το Quilandy, ένα κοντινό χωριό στην ενδοχώρα. Το σχέδιο προέβλεπε να νοικιάσουν μια βάρκα για να πάνε στη λίμνη Αράλη και ορισμένους οδηγούς για το ταξίδι τους. Οι ντόπιοι βέβαια δεν τρελαίνονταν στην ιδέα να επισκεφτούν το νησί. «Ήξεραν να μένουν μακριά», λέει ο Μίντλετον.
Τελικά τα κατάφεραν να φτάσουν και αυτό που αντίκρισαν ήταν σοκαριστικό. «Τα ερευνητικά κτίρια δεν έχουν καθαριστεί καθόλου. Φαίνεται ότι απλώς εγκατέλειψαν το μέρος και έφυγαν».
Το Aralsk-7 δημιουργήθηκε εν μέσω του ανταγωνισμού της Σοβιετικής Ένωσης με τις ΗΠΑ και τον Ηνωμένο Βασίλειο για τη δημιουργία βιολογικών όπλων, μια αποστολή επικίνδυνη που προέβλεπε τη μετατροπή ήδη θανατηφόρων παθογόνων μικροοργανισμών σε ακόμη περισσότερο αποτελεσματικούς, μολυσματικούς και θανατηφόρους. Ήθελαν να διασφαλίσουν ότι θα ήταν ανθεκτικοί στα αντιβιοτικά και οι ιοί θα μπορούσαν να μολύνουν ακόμη και αυτούς που είχαν εμβολιαστεί.
Στις 10 Απριλίου 1972, οι τρεις δυνάμεις υπέγραψαν μια συνθήκη που προέβλεπε την εγκατάλειψη των θανατηφόρων προγραμμάτων τους. Ήταν η εποχή που οι Σοβιετικοί εγκαινίασαν ένα ακόμη πιο τρομακτικό πρόγραμμα. Αυτή τη φορά θα χρησιμοποιούσαν την αναπτυσσόμενη επιστήμη της μοριακής γενετικής. Αυτά τα όπλα θα σχεδιάζονταν, δεν θα καλλιεργούνταν.
Το τελευταίο περιλάμβανε ένα ιδιαιτέρως «κακό» στέλεχος του άνθρακα, γνωστό ως STI. Για αρχή, ήταν ανθεκτικό σε μια εντυπωσιακή ποικιλία αντιβιοτικών. Αλλά αυτός δεν είναι ο μοναδικός λόγος που δεν θα ήθελε κάποιος με τίποτα -με τίποτα όμως- να μολυνθεί από STI.
Σαν να μην έφτανε ο κανονικός άνθρακας, οι επιστήμονες αποφάσισαν ότι αυτός ο φυσικός δολοφόνος χρειαζόταν… εξέλιξη, δηλαδή τοξίνες που μπορούν να προκαλέσουν ρήξη των ερυθρών αιμοσφαιρίων και σάπισμα των ιστών.
Πριν η ομάδα εγκαταλείψει το νησί, ο Μπάτλερ δημιούργησε μια ζώνη απολύμανσης στην παραλία. Στην ουσία τοποθέτησε μια εξωτερική βρύση και μεγάλες ποσότητες αντιβακτηριακού σαπουνιού. Κατά την επιστροφή, κάθε μέλος έβγαλε όλα του τα ρούχα και πλύθηκε καλά.
Οι εξετάσεις που έγιναν στη συνέχεια στα μέλη της ομάδας αλλά και σε εκείνους που τους βοήθησαν στην αποστολή τους και οι οποίοι αρνήθηκαν να φορέσουν προστατευτικά, βγήκαν ευτυχώς αρνητικές. Για την ώρα, πάντως, ο άνθρακας παραμένει στο έδαφος της Vozrozhdeniya.
