Σίγουρα έχετε ακούσει τη φράση «περνά η ζωή μου μπροστά από τα μάτια μου», κατά πάσα πιθανότητα σε κάποια ταινία όπου ένας από τους ηθοποιούς βρέθηκε ένα βήμα πριν από τον θάνατο. Τρεις επιστήμονες από το Ισραήλ αποφάσισαν να μελετήσουν κατά πόσο το φαινόμενο αυτό ισχύει στην πραγματικότητα ή αν αποτελεί απλώς μια ευφάνταστη καλλιτεχνική επινόηση.
Για τον σκοπό αυτόν, οι Judith Katz, Noam Saadon-Grosman και Shahar Arzy ανέλυσαν αρχικά τεκμήρια από συνεντεύξεις επτά ατόμων που είχαν επιθανάτια εμπειρία (near-death experience – NDE). Βάσει αυτών ανέπτυξαν ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο στη συνέχεια απέστειλαν σε 264 άτομα που το ιατρικό ιστορικό τους υπεδείκνυε ότι είχαν βιώσει επίσης μια επιθανάτια εμπειρία.
Οι απαντήσεις των ερωτηθέντων υπέδειξαν ότι πράγματι καταγράφονται παράδοξα συμβάντα που σχετίζονται με τη μνήμη όταν κάποιος φτάνει κοντά στον θάνατο, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι η τέχνη μιμείται με ακρίβεια την πραγματική ζωή. Για παράδειγμα, η «εμπειρία επιθεώρησης της ζωής» (life-review experience – LRE), όπως ονομάζεται, δεν έχει σαφή χρονική ακολουθία, αλλά οι αναμνήσεις ξεπηδούν με τυχαία σειρά στο μυαλό του μελλοθάνατου. Επίσης, όπως περιέγραψαν οι παθόντες, τα γεγονότα του παρελθόντος έμοιαζαν να μην έχουν χρονική διάρκεια, δηλαδή συνέβησαν χωρίς να υπάρχει αίσθηση ότι ο χρόνος περνά. Ορισμένοι μάλιστα δήλωσαν ότι ένιωσαν πως τα διάφορα συμβάντα εκτυλίσσονταν ταυτόχρονα, σαν ένα βίντεο-κολάζ, αν και μπορούσαν να διακρίνουν καθένα από τα μεμονωμένα περιστατικά. Οι περισσότερες αναμνήσεις περιγράφτηκαν ως εξαιρετικά ζωηρές και συναισθηματικά φορτισμένες. Αρκετοί από τους συμμετέχοντες ανέφεραν ακόμη ότι κάποιες από τις αναμνήσεις ήταν σαν να τις ξαναέζησαν από την οπτική γωνία ενός τρίτου, ένιωθαν δηλαδή σαν να βρίσκονταν στο μυαλό ενός άλλου ανθρώπου όσο γινόταν ό,τι γινόταν.
Όλοι ανεξαιρέτως οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι οι επιθανάτιες εμπειρίες τους είχαν σημαντική επίδραση επάνω τους, κάνοντάς τους να δουν με άλλα μάτια τόσο τη ζωή όσο και τον θάνατο αλλά κυρίως να αλλάξουν τη στάση τους απέναντι στους γύρω τους.
Όπως αναφέρει η σχετική μελέτη στην επιθεώρηση Consciousness and Cognition, οι επιστήμονες δεν επιχείρησαν να αναζητήσουν την αιτία του αλλόκοτου φαινομένου, εκτιμούν όμως πως οφείλεται στο γεγονός ότι οι αναμνήσεις εδράζουν σε περιοχές του εγκεφάλου όπου αποθηκεύονται και ελέγχονται οι αυτοβιογραφικές πληροφορίες. Οι περιοχές αυτές (μέσος, προμετωπιαίος και κροταφικός φλοιός) επηρεάζονται λιγότερο από όλες όταν υπάρχει στον εγκέφαλο σημαντική απώλεια αίματος, επομένως παραμένουν ενεργές ακόμη και όταν η ζωή μοιάζει να φτάνει στο τέλος της.
