Γράφει ο Γιώργος Πίττας (greekgastronomyguide.gr)
Ο νομός Άρτας ή καλύτερα η Περιφερειακή Ενότητα της Άρτας, χάρις τους απλωμένους κάμπους της, τις λιμνοθάλασσες και τον Αμβρακικό κόλπο, τα δυο ποτάμια της, τον Λούρο και τον Άραχθο και με τα περίφημα Αθαμανικά όρη-Τζουμέρκα, έχει αναπτυγμένη γεωργία και κτηνοτροφία και παράγει αγροδιατροφικά προϊόντα που πρωταγωνιστούν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Τα κυριότερα από αυτά είναι τα εσπεριδοειδή και κυρίως πορτοκάλια (η τρίτη περιοχή της Ελλάδας μετά την Αργολίδα και την Λακωνία), τ’ ακτινίδια, ελιές (κονσερβολιά Άρτας) και λάδι, ψάρια κυρίως τις ονομαστές γάμπαρες (γαρίδες), σαρδέλες και κουτσομούρες του Αμβρακικού, τσιπούρα, λαβράκι, χέλια, μύδια και πέστροφες από ιχθυοκαλλιέργειες, αυγοτάραχα Αμβρακικού και το λιγότερο γνωστό αλλά σπουδαίο χαβιάρι Άρτας.
Η κτηνοτροφία της είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη και η Άρτα είναι δεύτερη περιοχή της Ηπείρου στην παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων μετά από τα Γιάννινα με πολλά τυροκομεία (γνωστότερα των οποίων είναι η Ήπειρος, ο Καραλής και ο Μπάφας) που παράγουν γάλα, γιαούρτι, φέτα (ΠΟΠ), κεφαλογραβιέρα (ΠΟΠ) και γαλοτύρι (ΠΟΠ) και άλλα τοπικά τυράκια όπως τσαλαφούτι, ανθότυρο κλπ.
Η κουζίνα της Άρτας στηρίχθηκε στην αξιοποίηση των τοπικών προϊόντων, στην ευρηματικότητα των γυναικών της περιοχής, που διαμορφώσαν μια πλούσια γαστρονομική παράδοση.
Πρόσφατα η Περιφερειακή Ενότητας Άρτας στα πλαίσια ενός Ευρωπαϊκού Προγράμματος κατέγραψε σε συνεργασία με ντόπιους μαγείρους και νοικοκυρές 200 τοπικά εδέσματα (τα περισσότερα συνηθίζονται ακόμα στα σπιτικά γεύματα, αλλά πολύ λίγα συναντά κανείς σε κέντρα εστίασης) και δημιούργησε ένα Γαστρονομικό Οδηγό Εδεσμάτων της ευρύτερης περιοχής της Άρτας, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη της τοπικής κουζίνας.
Στο ταξίδι μας είχαμε την τύχη να δοκιμάσουμε τα παρακάτω εδέσματα:
Άρτοι, αρτοσκευάσματα και δημητριακά: Ζυμωτό ψωμί με προζύμι, κουλούρα καλαμποκίσια, κρεμμυδόψωμο καλαμποκίσιο, μαρμελόνια, περπερίτσα (τυρόψωμο), μπομπότα με σταφίδες, πολυσπόρια.
Μεζέδες: Γομύδια (τηγανητά λάχανα όπου λάχανα ενοούμε τα λάπατα, τους ζοχούς, το σπανάκι, , τσουκνίδες), λάπατα τσιγαριστά, τραχανάς, χυλοπίτες, πιλάφι με γαλοτύρι και πετιμέζι, λαχανοντολμάδες, όσπρια, σκορδαλιά με καρύδι.
Θαλασσινά εδέσματα: Αυγοτάραχο, χαβιάρι Άρτας, γάμπαρη Αμβρακικού, κέφαλος πετάλι, πέστροφα σχάρας, σουπιές στον νταβά με κρεμμύδι, χέλι στο κεραμίδι, ψάρια με λάχανα στο φούρνο, μύδια γεμιστά με σπανακόρυζο,
Εδέσματα με κρέας: Μπουμπάρια (έντερα γεμιστά), αγριογούρουνο με κυδώνια και κάστανα, κουνέλι λαγώτο, τσουμπλέκι (κεφτέδες με κρεμμύδια στο φούρνο), χοιρινό με πρασοσέλινο, μοσχάρι με πορτοκάλι στη γάστρα, ζυγούρι με ραδίκια, γίδα κοκκινιστή με τραχανά.
Στις πίτες η Άρτα είναι ασυναγώνιστη (όπως άλλωστε όλη η Ήπειρος): Ζαρκόπιτα (ζάρκα σημαίνει γυμνή, άρα πίτα χωρίς φύλλα), κασιάτα, κοσμηρί, κρεασόπιτα (πίτα Πρωτοχρονιάς), μπλατσάρα, ξινογαλόπιτα, πατατόπιτα, πλιγουρόπιτα, τραχανόπιτα, γαλατόπιτα, κολοκυθόπιτα, λαχανόπιτα (λάχανα είναι τα άγρια χόρτα), μακαρονόπιτα, τυρόπιτα με ρύζι.
Γλυκά: Γλυκά του κουταλιού (φλούδες εσπεριδοειδών, βύσσινο, καρυδάκι, κολοκύθα, μελιτζανάκι, συκαλάκι), κυδωνόπαστο, λαδοραβανί, τρίγωνα, μπουγάτσα, ρυζόγαλο, αμυγδαλωτά.
