Ο Δημήτρης Νανόπουλος είναι από τους πιο γνωστούς διεθνώς Έλληνες επιστήμονες. Δεν είναι ο τρελός επιστήμονας που περνάει ατελείωτες ώρες χωμένος μέσα σε ένα εργαστήριο. Δηλώνει λάτρης της ζωής και του αρέσει να κάνει ό,τι και όλος ο κόσμος: να πηγαίνει βόλτες και για φαγητό με φίλους, σινεμά και να απολαμβάνει τη ζωή.
«Το πολύ το κυρ ελέησον το βαριέται και ο παπάς. Το να καθόμαστε στα καφέ του Κολωνακίου συζητώντας αρλούμπες θεωρώ ότι είναι χάσιμο χρόνου και ζωής. Από την άλλη την μεριά να είσαι κλεισμένος σε ένα εργαστήριο σε ένα δωμάτιο και να παριστάνεις τον τρελό επιστήμονα να μην σε ακούει κανένας και να μην σου δίνει κανένας σημασία πάλι το θεωρώ ότι είναι χάσιμο ζωής. Νομίζω ότι όλα χρειάζονται κι έχω δει να με βοηθάνε πράγματα που ούτε που φανταζόμουν και μου δίνουν μία εσωτερική ενέργεια» λέει ο Διακεκριμένος Καθηγητής Φυσικής Υψηλών Ενεργειών στο Πανεπιστήμιο Texas A&M, ΗΠΑ και Τακτικός Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Η Φυσική μπήκε τυχαία και αναπάντεχα στη ζωή του. Ένα βιβλίο Φυσικής που του χάρισε ο πατέρας του το καλοκαίρι της Α’ Λυκείου και η κλίση του που την αντιλήφθηκε ένας καθηγητής του του έδωσαν την ώθηση να σπουδάσει Φυσική και να ασχοληθεί συγκεκριμένα με την Θεωρητική φυσική υψηλών ενεργειών.
Ο Έλληνας Φυσικός που διετέλεσε ερευνητής στο CERN μας εξηγεί γιατί αργά ή γρήγορα θα αναγκαστούμε να εγκαταλείψουμε τη Γη, ενώ αναλύει τη σχέση επιστήμης και Θεού και μας συμβουλεύει να παίρνουμε ρίσκα στη ζωή μας.
– Πρόσφατα ο Στίβεν Χόκινγκ είπε ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να εγκαταλείψουμε τη Γη στα επόμενα 100 χρόνια. Το πιστεύετε;
«Το 100 χρόνια πρέπει να του έχει ξεφύγει… Εγώ συνέχεια λέω πως θα πρέπει να την “κάνουμε” αλλά θα περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι να συμβεί αυτό. Δεν είναι δυνατόν να είπε 100 χρόνια, μήπως είπε 100.000 χρόνια; Ότι αυτό θα γίνει θα γίνει, δεν συζητάω ότι είναι τρέλα αυτό που λέει, συζητάω το σύντομο της εκδοχής».
– Δεν το αμφισβητείτε σαν γεγονός δηλαδή;
«Σαν γεγονός όχι. Όλοι το έχουμε πει αυτό πολλές φορές. Η Γη είναι κατά κάποιο τρόπο τελειωμένη έτσι όπως πηγαίνει το πράγμα, και πληθυσμιακά και από νερό. Όσο και καλοί να γίνουμε με το περιβάλλον δεν θα είναι αυτή η λύση του προβλήματος. Είναι αυτή η πληθυσμιακή έκρηξη που θα έχει μεγάλες επιπτώσεις, ήδη μέρος αυτών “πληρώνουμε” τώρα. Αυτές οι τρέλες που μοιάζουν βγαλμένες από ταινίες επιστημονικής φαντασίας που συμβαίνουν κάθε μέρα στο Λονδίνο, στο Ιράν, αυτή η κατάσταση που έχει ξεφύγει νομίζω είναι πρόβλημα και πληθυσμιακό. Η κατάσταση στην Ανατολή έχει ξεφύγει και εύχομαι να μην γίνει και στη Δύση έτσι. Πέρα όμως από το πρόβλημα της τρομοκρατίας, θα υπάρξει πρόβλημα νερού, πρόβλημα τροφής θα υπάρξουν πάρα πολλά προβλήματα».
– Θα αναγκαστούμε να εγκαταλείψουμε, με βάση όσα μας λέτε, τη Γη αλλά για πού;
«Έτσι είναι. Είναι ζήτημα χρόνου, τώρα πώς θα το κάνουν είναι άλλο θέμα. Το θέμα είναι και το πού. Λένε ότι θα φτιάξουν εξέδρες, πλωτές πόλεις για παράδειγμα και από εκεί θα δούμε πώς θα γίνει το επόμενο βήμα. Αυτό που όλοι δέχονται είναι πάντως ότι αυτό θα συμβεί».
– Πότε το προσδιορίζετε χρονικά;
«Δεν ασχολούμαστε τώρα με αυτό το θέμα αλλά το βλέπουμε μπροστά μας».
– Για την ανακάλυψη του σωματιδίου Χιγκς τι έχετε να μας πείτε;
«Ψάχναμε να βρούμε εκείνο το σωματίδιο που θα μπορούσε να δίνει μάζα σε όλα τα σωματίδια της φύσης. Η ανακάλυψή του ήταν εκ των ων ουκ άνευ. Έδωσε μεγάλη ώθηση στην Φυσική. Εάν δεν το βρίσκαμε θα ήταν τραγικό πρόβλημα. Είχαμε χτίσει ένα στάνταρ μοντέλο, είχαν βρεθεί όλα τα σωματίδια κι έλειπε αυτό. Φανταστείτε τώρα ότι έχετε ένα παζλ σε ένα τοίχο, να δημιουργεί μία εικόνα και να υπάρχει μία τρυπούλα κάπου γιατί έχετε χάσει ένα κομμάτι. Στην προκειμένη περίπτωση μιλάμε για μεγάλη τρύπα».
– Ποια είναι η σχέση επιστήμης-Θεού;
«Εγώ πιστεύω ότι δεν υπάρχει καμία σχέση. Άλλο το ένα θέμα άλλο το άλλο. Ανήκω στην κατηγορία των επιστημόνων που θέλω αυτά να τα κρατάω μακριά και διακριτά. Άλλη είναι η δουλειά της επιστήμης άλλη η δουλειά του Θεού».
– Έχει να κάνει με το αν πιστεύετε στην ύπαρξή του ή όχι;
«Δεν νομίζω ότι αυτό είναι αναγκαστικά το θέμα. Είτε πίστευα, είτε δεν πίστευα το ίδιο πράγμα θα έλεγα. Δεν πρέπει να αναμειγνύουμε τα δύο πράγματα. Εγώ δεν έχω δει στην επιστήμη να έχω καμία ανάγκη από εξωτερικές δυνάμεις».
– Επιστήμη και ρίσκο;
«Είναι δυνατόν να μην πάρεις ρίσκο; Και στη ζωή δεν είναι έτσι; Βέβαια τα οποία ρίσκα πρέπει να είναι μετρημένα και όχι τρελά. Αυτό είναι προφανές.
Το να σκέφτεσαι αυτό που λέμε “out of the book” είναι προφανές και ιδίως όταν κάνεις έρευνα. Στην έρευνα δεν είναι δεδομένο τι θα βρεις και πρέπει να έχεις τα μάτια σου ανοιχτά. Μπορεί να βρεις κάτι που σε ξενίζει, μπορεί να είναι κάτι καινούριο ή κάτι που ανοίγει ολόκληρο δρόμο. Εάν έχεις μία συντηρητική άποψη των πραγμάτων δεν μπορείς να προχωρήσεις.
Θα σας πω κι ένα παράδειγμα: Η θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν και οι μετασχηματισμοί Λόρεντζ. Τους λέμε έτσι γιατί τους είχε βρει ο Χέντρικ Λόρεντζ, ένας Ολλανδός διάσημος φυσικός και μαθηματικός αλλά δεν είχε τόλμη. Έβλεπε ότι μπερδεύεται ο χώρος με τον χρόνο, ότι τα πράγματα αλλάζουν αλλά δεν είχε την τόλμη να το προχωρήσει. Ο Αϊνστάιν ήταν 25 χρονών τότε, δεν είχε και μεγάλο ρίσκο κι έτσι το προχώρησε και ήταν μεγάλη τομή. Πρέπει να είμαστε προσεχτικοί αλλά χρειάζεται και το ρίσκο, μην το συζητάμε καθόλου. Όχι στα πλαίσια της ανοησίας και της κομπορρημοσύνης αλλά το ρίσκο είναι must για έναν επιστήμονα – ερευνητή».
– Η Ελλάδα ξοδεύει χρήματα για έρευνες;
«Αυτήν την εποχή τα πράγματα δεν είναι και τα καλύτερα και το ξέρετε. Από την άλλη το μυαλό το διαθέτουμε για αυτό δεν μπορεί να μας κατηγορήσει κανείς. Και το μυαλό το διαθέτουμε και την φαντασία την διαθέτουμε και την διαίσθηση και τον ενθουσιασμό. Οι συνθήκες δεν είναι αυτές που χρειάζονται για να γίνει έρευνα. Αυτό είναι το πρόβλημα που έχουμε εδώ πέρα. Αλλάζουμε κάθε τόσο την παιδεία, είναι πρωτοφανή αυτά τα πράγματα. Δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλο κράτος στον κόσμο που να αλλάζει κάθε 1,5 μήνα τους νόμους που διέπουν την παιδεία. Νομίζω ότι στην παιδεία θα έπρεπε να υπάρχει μία σταθερή συλλογική γραμμή από όλα τα κόμματα όπως και στην εξωτερική πολιτική και στην άμυνα. Αυτά τα τρία θύματα δεν σηκώνουν μαγκιές εσωκομματικές κατά τη γνώμη μου».
– Τα επόμενα σχέδιά σας;
«Δουλεύουμε τώρα πάνω στα αποτελέσματα που μας δίνουν τα ιπτάμενα τηλεσκόπια και θέλουμε να δούμε πώς ξεκίνησε το σύμπαν περιμένουμε πειραματικά δεδομένα από αυτά τα τηλεσκόπια αλλά τρέχουν οι δέσμες των πρωτονίων στο CERN και περιμένουμε και από εκεί πάρα πολλά πράγματα».
