Το χαμομήλι (Matricaria recuita) είναι ένα ανθοφόρο φυτό της οικογένειας των μαργαριτών (Asteraceae). Εγγενές στην Ευρώπη και τη Δυτική Ασία, βρίσκεται πλέον σε όλο τον κόσμο.
Το βότανο μυρίζει ελαφρώς σαν μήλο, κάτι που μπορεί να εξηγήσει το όνομά του, αφού το χαμομήλι προέρχεται από τα ελληνικό για “μήλο στο έδαφος”. Όχι όμως “μήλο στην γη”, αφού αυτό είναι το γεώμηλο, δηλαδή η πατάτα!
Μερικά από τα οφέλη που έχει το χαμομήλι πιθανότατα προέρχονται από το γεγονός ότι το αιθέριο έλαιο και τα εκχυλίσματα των ανθών του περιέχουν περισσότερα από 120 χημικά συστατικά, πολλά από τα οποία είναι φαρμακολογικά ενεργά.
Αυτά περιλαμβάνουν τα εξής, μεταξύ άλλων:
- Χαμαζουλένιο (αντιφλεγμονώδες).
- Βισαβολόλη (έλαιο με αντιερεθιστικές, αντιφλεγμονώδεις και αντιμικροβιακές ιδιότητες).
- Απιγενίνη (φυτοθρεπτικό συστατικό που δρα ως ισχυρό αντιφλεγμονώδες, αντιοξειδωτικό, αντιβακτηριακό και αντιικό).
- Λουτεολίνη (ένα φυτοθρεπτικό συστατικό με πιθανή αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη και αντικαρκινική δράση).
Είτε ως αποτέλεσμα αυτών των ενώσεων είτε άλλων, το χαμομήλι έχει ιδιότητες που μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση από φλεγμονές, σπασμούς και μετεωρισμό, να προάγουν την ηρεμία και τον ύπνο και να προστατεύουν από τα βακτήρια που προκαλούν έλκος στομάχου.
Σε τι χρησιμοποιείται το χαμομήλι
Το χαμομήλι μπορεί να είναι περισσότερο γνωστό ως βοήθημα ύπνου, αλλά τα ισχυρότερα στοιχεία του υποδηλώνουν ότι μπορεί να είναι χρήσιμο κατά του στρες.
Αϋπνία
Το χαμομήλι είναι μια από τις πιο ευρέως χρησιμοποιούμενες εναλλακτικές θεραπείες για την προώθηση του ύπνου και τη θεραπεία της αϋπνίας. Ωστόσο, παρά τη φήμη του ως βότανο που διευκολύνει τον ύπνο, υπάρχουν λίγες εμπεριστατωμένες έρευνες, που να επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητά του. Μάλιστα, παρά το γεγονός ότι ενέκρινε τη χρήση παρασκευασμάτων λουλουδιών χαμομηλιού για πολλούς άλλους σκοπούς (όπως γαστρεντερικούς σπασμούς και βακτηριακές δερματικές παθήσεις) το 1984, η αντίστοιχη γερμανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων δεν χορήγησε έγκριση για το χαμομήλι ως βοήθημα ύπνου, λόγω της έλλειψης δημοσιευμένης έρευνας σε αυτόν τον τομέα.
Οι λίγες μελέτες σε ανθρώπους που έχουν διεξαχθεί είναι μικρές, έχουν σχεδιαστικά ελαττώματα (για παράδειγμα, καμία ομάδα ελέγχου) και δείχνουν ανάμεικτα αποτελέσματα.
Όσο για το πώς το χαμομήλι μπορεί να βοηθήσει στην πρόκληση ύπνου, έρευνα σε ζώα δείχνει ότι έχει τόσο ηρεμιστική όσο και αντιαγχωτική δράση. Μια μελέτη ανέφερε ότι η απιγενίνη, ένα συστατικό του χαμομηλιού, δεσμεύεται στις ίδιες θέσεις υποδοχέων στον εγκέφαλο με τις βενζοδιαζεπίνες (π.χ. Valium). Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι το εκχύλισμα χαμομηλιού σε δόση 300 mg προκάλεσε σημαντική μείωση του χρόνου που χρειάστηκε να κοιμηθούν αρουραίοι, ενώ άλλη έρευνα σε ποντίκια έδειξε ότι το χαμομήλι μπορεί να παρατείνει σημαντικά τον χρόνο ύπνου, που προκαλείται από υπνωτικά φάρμακα, όπως τα βαρβιτουρικά.
Στρες
Έρευνες έχουν δείξει ότι το χαμομήλι έχει σημαντικά οφέλη όσον αφορά τη μείωση του άγχους. Με βάση επιστημονικά στοιχεία, το χαμομήλι είναι πιθανώς αποτελεσματικό για το άγχος.
Η πρώτη ελεγχόμενη κλινική δοκιμή εκχυλίσματος χαμομηλιού το 2009 διαπίστωσε ότι μπορεί να έχει μέτρια δράση κατά του άγχους σε άτομα με ήπια έως μέτρια γενική αγχώδη διαταραχή. Οι συμμετέχοντες έλαβαν 200-1.100 mg χαμομηλιού την ημέρα για δύο μήνες. Μια μελέτη του 2016 διαπίστωσε, ότι η λήψη 500 mg εκχυλίσματος χαμομηλιού τρεις φορές την ημέρα για τρεις μήνες μείωσε σημαντικά τα μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής. Εκτός από την καταπραϋντική του ιδιότητα κατά του άγχους, η έρευνα δείχνει ότι το εκχύλισμα χαμομηλιού μπορεί επίσης να έχει αντικαταθλιπτικά αποτελέσματα.
Πεπτικά προβλήματα
Προκαταρκτικές μελέτες υποδεικνύουν ότι το χαμομήλι αναστέλλει το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, το βακτήριο που μπορεί να συμβάλει στο έλκος στομάχου. Το χαμομήλι πιστεύεται ότι είναι χρήσιμο στην μείωση των σπασμών των λείων μυών που σχετίζονται με διάφορες φλεγμονώδεις διαταραχές του γαστρεντερικού, όπως η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, αν και απαιτείται έρευνα για να επιβεβαιωθεί αυτή η χρήση.
Μια μελέτη σε ζώα από το 2014 έδειξε ότι τα εκχυλίσματα χαμομηλιού έχουν ισχυρές ιδιότητες κατά της διάρροιας, αλλά και αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Μια μελέτη του 2015 σε περισσότερους από 1.000 ασθενείς με οξεία διάρροια διαπίστωσε ότι ένα εμπορικό προϊόν που περιέχει συνδυασμό μύρου, ξυλάνθρακα καφέ και εκχυλίσματος ανθών χαμομηλιού είναι καλά ανεκτό, ασφαλές και εξίσου αποτελεσματικό με τις συμβατικές θεραπείες.
Επούλωση εξωτερικών πληγών
Το τοπικά εφαρμοζόμενο χαμομήλι μπορεί να επιταχύνει την επούλωση των πληγών. Μελέτες δείχνουν ότι οι ουσίες στο χαμομήλι μπορούν να σκοτώσουν ιούς και βακτήρια, συμπεριλαμβανομένου του σταφυλόκοκκου (Staphylococcus aureus), μειώνουν τη φλεγμονή και προλαμβάνουν και θεραπεύουν την ανάπτυξη ελκών.
Μια προκαταρκτική μελέτη που συνέκρινε χαμομήλι και κορτικοστεροειδή για τη θεραπεία ελκών σε δοκιμαστικούς σωλήνες και ζώα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το χαμομήλι προάγει την ταχύτερη επούλωση των πληγών. Τα ζώα που έλαβαν θεραπεία με χαμομήλι εμφάνισαν πλήρη επούλωση πληγών εννέα ημέρες πριν από τα ζώα που έλαβαν θεραπεία με κορτικοστεροειδή.
Το χαμομήλι βοήθησε στην επούλωση πληγών και στους ανθρώπους. Σε μια μικρή μελέτη που διερεύνησε την αποτελεσματικότητα ενός συνδυασμού αιθέριου ελαίου λεβάντας και χαμομηλιού σε ασθενείς με χρόνια έλκη στα πόδια, οι ερευνητές ανέφεραν ότι τέσσερις από τους πέντε ασθενείς στην ομάδα χαμομηλιού και ελαίου λεβάντας είχαν πλήρη επούλωση των πληγών με τον πέμπτο ασθενή να κάνει πρόοδο προς την ανάκαμψη. Το χαμομήλι αποδείχθηκε επίσης ανώτερο από την εφαρμογή αλοιφής υδροκορτιζόνης 1% στην επούλωση δερματικών βλαβών μετά από χειρουργική επέμβαση σε άλλη μελέτη. Οι πληγές που αντιμετωπίζονταν με την εφαρμογή κομπρέσας χαμομηλιού για μία ώρα μία φορά την ημέρα επουλώνονταν 5-6 ημέρες γρηγορότερα από εκείνες που θεραπεύονταν με υδροκορτιζόνη μία φορά την ημέρα. Ωστόσο, χρειάζονται περισσότερες μελέτες.
Έκζεμα
Το χαμομήλι χρησιμοποιείται συχνά για τη θεραπεία ήπιων ερεθισμών του δέρματος, όπως ηλιακά εγκαύματα, εξανθήματα, πληγές, ακόμη και φλεγμονές στα μάτια. Αλλά η αξία του για τη θεραπεία αυτών των καταστάσεων αυτών χρειάζεται περισσότερη έρευνα.
Οι τοπικές εφαρμογές του χαμομηλιού έχουν αποδειχθεί ότι είναι μέτρια αποτελεσματικές στη θεραπεία του εκζέματος. Σε μια μερικώς διπλά-τυφλή δοκιμή, μια εμπορική κρέμα χαμομηλιού έδειξε μια ήπια υπεροχή έναντι μιας χαμηλής δόσης υδροκορτιζόνης 0,5% και μια οριακή διαφορά σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο.
Διαβήτης
Μερικές μελέτες έχουν βρει ότι το τσάι χαμομηλιού μπορεί να μειώσει το σάκχαρο στο αίμα σε άτομα με διαβήτη. Σε μια μελέτη 64 συμμετέχοντες που κατανάλωναν τσάι χαμομηλιού τρεις φορές την ημέρα μετά τα γεύματα για δύο μήνες είδαν στατιστικά σημαντική μείωση στους δείκτες για διαβήτη καθώς και στη συνολική χοληστερόλη σε σύγκριση με άτομα που έπιναν νερό. Επέδειξε επίσης κάποια δράση κατά της παχυσαρκίας. Αν και το χαμομήλι μπορεί να είναι ένα χρήσιμο συμπλήρωμα στις υπάρχουσες θεραπείες, οι ερευνητές σημείωσαν ότι απαιτούνται μεγαλύτερες μελέτες για την αξιολόγηση της χρησιμότητας του χαμομηλιού στη διαχείριση του διαβήτη.
Στοματική υγιεινή
Μερικές προκαταρκτικές μελέτες που αξιολόγησαν την αποτελεσματικότητα του στοματικού διαλύματος χαμομηλιού διαπίστωσαν, ότι μείωσε σημαντικά την ουλίτιδα και την πλάκα σε σύγκριση με τις ομάδες ελέγχου, πιθανώς λόγω των αντιμικροβιακών και αντιφλεγμονωδών δράσεών του.
Χαμομήλι: Πιθανές Παρενέργειες
Το χαμομήλι είναι μέλος της ίδιας οικογένειας φυτών με την αμβροσία και το χρυσάνθεμο. Επομένως τα άτομα με αλλεργίες σε αυτά τα φυτά μπορεί να αντιδράσουν (μερικές φορές σοβαρά) όταν χρησιμοποιούν το χαμομήλι είτε εσωτερικά, είτε τοπικά.
Καλέστε τον γιατρό σας, εάν μετά τη χρήση χαμομηλιού, εμφανίσετε:
- Έμετο.
- Ερεθισμό του δέρματος.
- Αλλεργικές αντιδράσεις (σφίξιμο στο στήθος, συριγμό, κνίδωση, εξάνθημα, κνησμό).
Χαμομήλι: Αντενδείξεις
Το χαμομήλι περιέχει κουμαρίνη, μια φυσική ένωση με αντιπηκτική δράση (αραίωση του αίματος). Πρέπει να μην συνδυάζεται με βαρφαρίνη, ή με άλλα φάρμακα και συμπληρώματα, που έχουν το ίδιο αντιπηκτικό αποτέλεσμα, ούτε να χρησιμοποιείται από άτομα με αιμορραγικές διαταραχές, χωρίς την επίβλεψη γιατρού.
Έχει αναφερθεί μια μεμονωμένη περίπτωση μιας 70χρονης γυναίκας που εμφάνισε σοβαρή εσωτερική αιμορραγία αφότου ήπιε 4-5 φλιτζάνια τσάι χαμομηλιού για πονόλαιμο, ενώ χρησιμοποιούσε και λοσιόν δέρματος με βάση το χαμομήλι 4-5 φορές την ημέρα. Η γυναίκα νοσηλευόταν με χορήγηση βαρφαρίνης για καρδιακή πάθηση. Πιστεύεται ότι το τσάι χαμομηλιού (και πιθανώς η λοσιόν) έδρασε συνεργικά με τη βαρφαρίνη, για να προκαλέσει αιμορραγία.
Λόγω ανησυχιών για αιμορραγία, το χαμομήλι πρέπει να μην χρησιμοποιείται δύο εβδομάδες πριν ή μετά από χειρουργική επέμβαση.
Το χαμομήλι μπορεί να δράσει σαν οιστρογόνο στο σώμα. Εάν έχετε κάποια πάθηση που μπορεί να επιδεινωθεί από την έκθεση σε οιστρογόνα, όπως ο καρκίνος του μαστού, ο καρκίνος της μήτρας, ο καρκίνος των ωοθηκών, η ενδομητρίωση και τα ινομυώματα της μήτρας, μην το χρησιμοποιήσετε χωρίς να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
Λάβετε υπόψη ότι το χαμομήλι σε οποιαδήποτε μορφή θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα και όχι ως υποκατάστατο της συνήθους φαρμακευτικής σας αγωγής. Μιλήστε με τον γιατρό σας πριν πάρετε χαμομήλι, εφόσον παίρνετε οποιοδήποτε είδος φαρμάκου.
Λάβετε επίσης υπόψη σας, ότι δεν έχουν ελεγχθεί όλα τα συμπληρώματα χαμομηλιού ως προς την ασφάλειά τους. Επειδή τα συμπληρώματα διατροφής δεν ρυθμίζονται σε μεγάλο βαθμό, το περιεχόμενο ορισμένων προϊόντων μπορεί να διαφέρει από αυτό που αναγράφεται στην ετικέτα του προϊόντος. Σημειώστε επίσης ότι η ασφάλεια των συμπληρωμάτων σε έγκυες γυναίκες, θηλάζουσες μητέρες, παιδιά και σε άτομα με ιατρικές παθήσεις, ή που λαμβάνουν φάρμακα δεν έχει τεκμηριωθεί.
