Ο τρανός αρχηγός της διαβόητης οργάνωσης της Καθολικής Εκκλησίας, Opus Dei, έφυγε προχθές από τον κόσμο σε ηλικία 84 ετών.
Χτυπημένος από πνευμονική λοίμωξη, ο συνεχιστής του έργου της Opus Dei ανέλαβε τα ηνία της οργάνωσης το 1994 ως ο τρίτος αρχηγός που κάθισε ποτέ στον θρόνο της. Ο Ετσεβαρία διαδέχθηκε τον Αλβάρο ντελ Πορτίγιο, ο οποίος πήρε τα γκέμια από τον ίδιο τον ιδρυτή του μυστικιστικού τάγματος Χοσέ Μαρία Εσκριβά.
Ο εμπνευστής της Opus Dei, Εσκριβά ντε Μπαλαγκουέρ, έφυγε από τον κόσμο το 1975 ως ένας ιεράρχης παγκόσμιου βεληνεκούς. Δεκαεφτά χρόνια αργότερα (1992), ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ άρχισε τις επίσημες διαδικασίες για την αγιοποίησή του, η οποία έλαβε χώρα το 2002, μόλις 27 χρόνια δηλαδή μετά την αποδημία του εις Κύριον, κάνοντας πολλούς θεολόγους και ιερωμένους να καταφερθούν κατά του κατεπείγοντος της απόφασης και μιλώντας ανοιχτά για την «πιο γρήγορη αγιοποίηση της πρόσφατης εκκλησιαστικής ιστορίας»!
Ο Ποντίφικας ήταν εξάλλου προσωπικός θαυμαστής του ισπανού μονσινιόρ και γι’ αυτό έσπευσε να τον αγιοποιήσει, βάζοντας έτσι το τελευταίο λιθαράκι στην αμέριστη υποστήριξη που παρείχε όλες αυτές τις δεκαετίες η επίσημη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στη λαϊκή οργάνωση που είχε ιδρύσει ο Εσκριβά και τα πλοκάμια της έφταναν πια παντού.
H πανίσχυρη και αμφιλεγόμενη χριστιανική οργάνωση Έργο του Θεού προκάλεσε πλήθος διαξιφισμών και πυροδότησε τόνους άρθρων για το κατά πόσο θεάρεστη ήταν η επίγεια αποστολή της. Αν ήταν το καταχθόνιο «παρακράτος του Βατικανού», όπως ορκίζονταν οι φανατικοί πολέμιοι της Opus Dei, ή αντιθέτως μια θεόπνευστη οργάνωση που ήθελε να επαναφέρει τον καθημερινό άνθρωπο στον λόγο του Θεού, όπως θέλουν οι υποστηρικτές της, αυτό είναι ένα δίλημμα που τελεσίδικες απαντήσεις δεν σηκώνει, καθώς η αποκρυφιστική καθολική οργάνωση συνεχίζει να καλύπτεται από τον μανδύα της μυστικότητας, παρά το γεγονός ότι το πνευματικό παιδί του Εσκριβά υπάρχει στον κόσμο από το 1928!
Ο Εσκριβά έλεγε πως ο ίδιος ο Θεός τον είχε καλέσει να ιδρύσει την Opus Dei με αποκλειστικό σκοπό την εκπαίδευση των νέων στα ιδεώδη του καθολικισμού, την προσφορά βοήθειας στους φτωχούς και τους αρρώστους, αλλά και τη διάδοση της χριστιανικής πίστης εν γένει. Αν και η οργάνωσή του εμφάνιζε από τις πρώτες στιγμές της μια απίστευτη εμμονή στο να διεισδύει στα άδυτα του Βατικανού, μοιάζοντας επικινδύνως πολύ με μυστικιστικό τάγμα που προωθούσε τη δική του ατζέντα.
Σύντομα η οργάνωση, κάτω από τη συνεχή εποπτεία του Εσκριβά και την αμέριστη συμπαράσταση των ανώτατων εκκλησιαστικών και πολιτικών κύκλων της Μαδρίτης, άρχισε να επεκτείνει τις δραστηριότητές της σε όλη την Ισπανία και από εκεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Αφού συνδέθηκε με την πλευρά του φασίστα Φράνκο στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, έλαβε κατόπιν τις ευλογίες του «τζενεραλίσιμο» δικτάτορα αλλά και του ίδιου του Πάπα, όντας πλέον (1943) ένα κανονικό θρησκευτικό τάγμα. Ο ίδιος ο Ποντίφικας ίδρυσε για τα μέλη της Opus Dei το Ρωμαϊκό Κολέγιο του Τιμίου Σταυρού, εγκαθιδρύοντάς τη ουσιαστικά στους ρωμαιοκαθολικούς κόλπους.
Τόσο ο Εσκριβά όσο και οι επίγονοί του συνεχίζουν να χαρακτηρίζονται αμφιλεγόμενοι, καθώς η φημολογία αλλά και οι ρητές κατηγορίες τούς θέλουν να κινούνται παρασκηνιακά, να προωθούν μια εκκλησιαστική ελίτ και να επιδίδονται σε σκοτεινά τελετουργικά που θυμίζουν πολύ άλλες μυστικιστικές σέχτες.
Αλλά και να κάνουν τελικά τη δική τους πολιτική που συντάσσεται διαχρονικά με τα άκρα της Δεξιάς. Μέχρι τον θάνατο του Εσκριβά, η οργάνωσή του είχε επισήμως 60.000 λαϊκούς και κληρικούς να δραστηριοποιούνται σε 80 χώρες. Στα χρόνια του τρίτου ηγέτη της, Χαβιέ Ετσεβαρία, η Opus Dei γιγαντώθηκε ακόμα περισσότερο και στα μέλη της περιλαμβάνονται πια μεγάλες προσωπικότητες του κόσμου της πολιτικής και της οικονομίας. Αυτό το άνοιγμα των κόλπων της στα υψηλότερα κλιμάκια της κοσμικής εξουσίας πυροδότησε νέες διαξιφισμούς για τους πραγματικούς σκοπούς της ύπαρξής της.
Ο σημερινός εκπρόσωπος του Βατικανού, Γκρεγκ Μπούρκε, είναι εξάλλου μέλος της, όπως ήταν και ο προκάτοχός του -επί των ημερών του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β’- Χοακίν Ναβάρο-Βαλς. Επισήμως, ο Χαβιέ Ετσεβαρία Ροντρίγκες ήταν ανώτατος κληρικός της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και ένας άνθρωπος της γνώσης, κάτοχος άλλωστε δύο διδακτορικών τίτλων, τόσο στο Αστικό όσο και το Κανονικό Δίκαιο. Ο ρόλος του στο παρασκήνιο του Βατικανού αποτελεί ωστόσο αντικείμενο διερεύνησης, καθώς ο ισπανός μονσινιόρ έλυνε και έδενε στο ιερό κρατίδιο τοποθετώντας σε νευραλγικές θέσεις ανθρώπους της Opus Dei.
Ο ίδιος ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’ εξήρε, κατά τη 15η επέτειο της χειροτονίας του Ετσεβαρία, το ποιμαντικό του έργο «που παρέχει αποτελεσματική βοήθεια στην Εκκλησία στο επείγον έργο της του ευαγγελισμού της σημερινής κοινωνίας», εγκωμιάζοντας ταυτοχρόνως τα μελήματα του ιεράρχη του «για τον πολιτισμό και τις τέχνες … την προάσπιση της ζωής, της οικογένειας και του γάμου, αλλά και τη δημιουργία και την ποιμαντική μέριμνα των νέων ανθρώπων».
Ο Ετσεβαρία έφυγε ωστόσο από τον κόσμο σαφώς πιο σκοτεινός από τους διθυράμβους του Ποντίφικα…
Πρώτα χρόνια
Ο Χαβιέ Ετσεβαρία Ροντρίγκες γεννιέται στις 14 Ιουνίου 1932 στη Μαδρίτη της Ισπανίας. Για τα παιδικά του χρόνια δεν είναι τίποτα γνωστό, παρά μόνο το γεγονός πως θα μπλεχτεί ήδη από τρυφερή ηλικία με τη Μητρόπολη του Τιμίου Σταυρού και του Έργου του Θεού (Opus Dei) του Χοσέ Μαρία Εσκριβά και σύντομα θα γίνει προσωπικός βοηθός του.
Δεκαέξι χρονών παιδί θα προσχωρήσει στην Opus Dei (1948) και μέσα σε τέσσερα χρόνια θα γίνει γραμματέας και δεξί χέρι τελικά του ιδρυτή του παραεκκλησιαστικού -τότε- τάγματος. Κι όλα αυτά πριν χειροτονηθεί καν ιερωμένος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στις 7 Αυγούστου 1955! Την προηγούμενη χρονιά, πήρε το διδακτορικό του στο Εκκλησιαστικό Δίκαιο από το Ποντιφικό Πανεπιστήμιο του Αγίου Θωμά του Ακινάτη.
Ο ρόλος του έγινε ακόμα πιο νευραλγικός για την οργάνωση το 1956, καθώς επιλέχθηκε από τον ίδιο τον Εσκριβά να λειτουργεί ως ένας εκ των δύο Φρουρών του. Σύμφωνα με το Καταστατικό της Opus Dei, οι Φρουροί πρέπει να βρίσκονται πάντα στο πλευρό του Γενικού Προέδρου (Μεγάλος Ιεράρχης από το 1982) και να τον συνδράμουν στην καθημερινότητά του ως προσωπικοί βοηθοί…
Άνοδος στον ιερατικό θρόνο της Opus Dei
Η προσωπική αυτή σχέση του Αγίου Χοσέ Μαρία με τον προστατευόμενό του σφράγισε τις τελευταίες στιγμές του ιδρυτή της Opus Dei. «Χάβι», του είπε με ασθενική φωνή όταν ο πατέρας Ετσεβαρία μπήκε στα ιδιαίτερα διαμερίσματα του Εσκριβά, «δεν νιώθω καλά».
Αυτές ήταν οι τελευταίες επίγειες λέξεις που βγήκαν από το στόμα του ιδρυτή της οργάνωσης εκείνο το μεσημέρι της 26ης Ιουνίου 1975 στη Ρώμη, όταν έφυγε τελικά από τον κόσμο. Απευθύνθηκε σε αυτόν και ζήτησε μόνο αυτόν, προσυπογράφοντας την καρδιακή σχέση τους που μετρούσε πια περισσότερα από 25 χρόνια.
Την ώρα που ο καρδινάλιος Αλβάρο ντελ Πορτίγιο γινόταν ο νέος «προκαθήμενος» της Opus Dei, ο Ετσεβαρία χρημάτιζε γενικός γραμματέας της οργάνωσης. Όταν μάλιστα ο Πάπας αναγνώρισε επισήμως τη σκιώδη οργάνωση ως κομμάτι του ρωμαιοκαθολικισμού το 1982, έχρισε προσωπικά τον ισπανό επίσκοπο στη θέση του Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου της ανεξάρτητης πλέον Μητρόπολης της Opus Dei.
Στις 23 Μαρτίου 1994, ο ντελ Πορτίγιο έφυγε από τον κόσμο και ο Ετσεβαρία εκλέχτηκε από το Γενικό Συμβούλιο της Opus Dei ως νέος Μεγάλος Ιεράρχης. Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ επιβεβαίωσε με παπική βούλα την ανώτατη εκκλησιαστική του θέση στις 20 Απριλίου της ίδιας χρονιάς, διορίζοντάς τον τιμητικά επικεφαλής αρκετών θεσμών του Βατικανού.
Ο ίδιος Πάπας τον χειροτόνησε επίσκοπο στις 6 Ιανουαρίου 1995, αν και πλέον η κοσμική του δύναμη ήταν εξίσου πελώρια. Ο Ετσεβαρία χρημάτισε πρύτανης του Πανεπιστημίου της Ναβάρα στην Παμπλόνα της Ισπανίας και του Πανεπιστημίου της Ασίας και του Ειρηνικού στις Φιλιππίνες, καθώς και στα άλλα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα που λειτουργεί η Opus Dei παντού στην οικουμένη.
Ο Ετσεβαρία ήταν πραγματικά παντοδύναμος και οι προβεβλημένες θέσεις που καταλάμβανε τη μια πίσω από την άλλη δεν άφηναν περιθώρια αμφιβολίας. Πλέον συμμετείχε στα συνοδικά συμβούλια των επισκόπων τόσο της Αμερικής (1997) όσο και της Ευρώπης (1999), ενώ από τη στροφή του νέου αιώνα σκαρφάλωσε ακόμα πιο ψηλά στους κόλπους της ηγεσίας του Βατικανού.
Η πορεία του στο ιερό κρατίδιο δεν κάμφθηκε μάλιστα καθόλου με τη στέψη του νέου Πάπα, καθώς τώρα ήταν ο Βενέδικτος ΙΣΤ’ αυτός που του έδινε τα απαράμιλλα προνόμιά του. Προβεβλημένο μέλος της Ρωμαϊκής Κουρία, του κυβερνώντος σώματος του καθολικισμού δηλαδή, ο Ετσεβαρία άγγιξε τις κορυφές του Βατικανού, αν και η δράση του έμπαινε συνεχώς στο στόχαστρο του Τύπου, καθώς πάντα φαινόταν πως υπήρχαν κι άλλα στα πεπραγμένα του, μυστικά και αφανέρωτα.
Ο ίδιος έγραψε μια σειρά βιβλίων πάνω στην πνευματικότητα και τη χριστιανική διδασκαλία, καθώς και τα απομνημονεύματα του μέντορά του Χοσέ Μαρία Εσκριβά…
Άρωμα συνωμοσίας
Αναφορικά με την ίδια την Opus Dei, την πλέον δυνατή οργάνωση της Καθολικής Εκκλησίας, ο Ετσεβαρία προσπάθησε πολύ να εξομαλύνει τη δράση της και να την απαλλάξει από τον συνωμοσιολογικό της μανδύα. Φανερά τουλάχιστον.
Η οργάνωσή του θεωρείται εξάλλου επισήμως από τη Ρωμαϊκή Εκκλησία ως «ανεξάρτητη μητρόπολη», δίνοντάς της προνόμια που στερούνται όλες οι άλλες εκκλησιαστικές οργανώσεις του καθολικισμού. Αυτή η μητρόπολη δεν έχει άλλωστε γεωγραφικό χαρακτήρα, παρά μόνο πνευματικό, ενώνοντας τους πιστούς της σε μια ολότητα όπου κι αν βρίσκονται στον κόσμο.
Ακόμα και σήμερα, η Opus Dei παραμένει η μόνη «προσωπική αρχιεπισκοπή» της Καθολικής Εκκλησίας, μετρώντας πια 94.000 λαϊκά μέλη και πάνω από 2.000 ιερωμένους παγκοσμίως. Ο Ετσεβαρία προσπάθησε να την «καθαρίσει» από την εξόφθαλμη ακροδεξιά ρητορεία της, αν και για τον απαράμιλλο πλούτο της δεν έκανε τίποτα σοβαρό.
Όπως δεν έκανε και για μια σειρά ακόμα από διαβόητα χαρακτηριστικά της, όπως ο συνωμοσιολογικός της μανδύας (τόσο οι κληρικοί όσο και οι λαϊκοί δεν αποκαλύπτουν την ιδιότητα μέλους, θυμίζοντας μασονικού τύπου πρακτικές), οι διακρίσεις της σε βάρος των γυναικών, η «σωματική ταπείνωση» των πιστών και η τυφλή υπακοή που απαιτεί από το ποίμνιό της.
Όταν ο Νταν Μπράουν τη σκιαγράφησε το 2003 στον «Κώδικα Ντα Βίντσι» ως μια νεφελώδη μυστικιστική σέχτα με σκοτεινά κίνητρα, ο επίσκοπος Ετσεβαρία μπήκε σε μεγάλο κόπο να αντικρούσει τις κατηγορίες, καθώς τα σκάνδαλα διαφθοράς ξεσπούσαν τώρα με ρυθμούς ντόμινο.
Δεν κατάφερε βέβαια να κρατήσει όλα τα στόματα κλειστά και αρκετοί ιεράρχες καταφέρθηκαν κατά της συνωμοτικής οργάνωσης που θεωρείται πια κινητήριος δύναμη του Βατικανού, ενόσω συνεχίζει να εγκαθιδρύει τα μέλη της στα υψηλά κλιμάκια του κρατιδίου και να εποπτεύει τις διαδικασίες.
Ο Ετσεβαρία ήταν ο τελευταίος της παλιάς φρουράς της Opus Dei. Την ώρα που ο Εσκριβά αγιοποιήθηκε σε χρόνο-ρεκόρ και ο προκάτοχός του ντελ Πορτίγιο χαρακτηρίζεται επισήμως «ευλογημένος», ένα στάδιο πριν από την αγιοποίησή του δηλαδή, μοιραία αναρωτιούνται όλοι αν και ο ισπανός επίσκοπος θα ακολουθήσει την ίδια οδό της αγιότητας.
Φαίνεται πως η Opus Dei έχει τον δικό της τρόπο να αγιοποιεί τους ηγέτες της και πιθανότατα αυτό δεν θα αλλάξει ούτε στην περίοδο του Πάπα Φραγκίσκου. Ο ίδιος έδωσε το πράσινο φως τον Σεπτέμβριο του 2014 για να αρχίσουν οι διαδικασίες για την αγιοποίηση του ντελ Πορτίγιο, διαθέτοντας ισχυρούς δεσμούς με την Opus Dei από τα χρόνια που δεν ήταν παρά ένας ιερωμένος της Αργεντινής.
Ο Χαβιέ Ετσεβαρία μπήκε σε ιδιωτικό θεραπευτήριο της Ρώμης στις 5 Δεκεμβρίου και έφυγε από τον κόσμο στις 12 Δεκεμβρίου 2016 από αναπνευστική λοίμωξη. Ο Πάπας Φραγκίσκος εξέφρασε τα συλλυπητήριά του αναγνωρίζοντας την ευγνωμοσύνη της Εκκλησίας του στον «γενναιόδωρο αυτό μάρτυρα της ιερατικής και επισκοπικής ζωής», αλλά και στη «διαρκή υπηρεσία της αγάπης του προς την εκκλησία και τις ψυχές των ανθρώπων»…
