H αρτηριακή σου πίεση μπορεί να αποκτήσει επικίνδυνα υψηλές τιμές, ή ακόμα να πέσει και σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Συγκεκριμένα, η υψηλή αρτηριακή πίεση, που ονομάζεται υπέρταση, αποτελεί την πιο διαδεδομένη πάθηση παγκοσμίως. Μάλιστα, παρουσιάζει συνεχώς αυξητικές τάσεις, ανεξάρτητα από την ηλικία ή την κοινωνικοοικονομική κατάσταση.
Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης «ΑΤΤΙΚΗ», υψηλή αρτηριακή πίεση εμφανίζει περίπου το 38% των ανδρών και το 24% των γυναικών. Επιπλέον, από την έκθεση της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για το 2012, προκύπτει ότι το 50% των ατόμων άνω των 65 ετών έχουν υπέρταση.
Κοίταξε τη Διατροφή σου
Κατά πάσα πιθανότητα γνωρίζεις ήδη ότι η αρτηριακή σου πίεση είναι σημαντική και ότι μπορεί να επηρεάσει την υγεία σου. Ενδεχομένως όμως να σου διαφεύγει, όπως και στους περισσότερους, η σχέση της με τη διατροφή! Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι κατά τη μακροχρόνια διαιτολογική μου πράξη τα περιστατικά υψηλής αρτηριακής πίεσης που έχω κληθεί να αναλάβω είναι σχετικά λίγα, παρά τον υψηλό επιπολασμό της.
Αντίθετα, θέματα υγείας που φαίνεται να συνδέονται πιο άμεσα με τα τρόφιμα, συνήθως, απασχολούν τα περισσότερα άτομα που με επισκέπτονται. Όπως για παράδειγμα η αυξημένη χοληστερόλη ή το αυξημένο σάκχαρο αίματος.
Έχε όμως υπόψη σου ότι η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση και της αρτηριακής πίεσης, συμβάλλοντας σταδιακά στην ελάττωση ή ακόμη και τη διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής.
- Πώς μπορείς να διαπιστώσεις αν έχεις αυξημένη αρτηριακή πίεση;
- Πώς ακριβώς επηρεάζει η υπέρταση την υγεία σου;
- Ποια διατροφή θα σε βοηθήσει να ρυθμίσεις τα επίπεδά της;
Αν αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που αυτόματα σου γεννήθηκαν μέχρι το σημείο αυτό, τότε θα βρεις τον συγκεκριμένο οδηγό άκρως χρήσιμο και διαφωτιστικό. Ας ξεκινήσουμε με κάποιες βασικές έννοιες.
Τι οφείλεις να γνωρίζεις για την Αρτηριακή Πίεση (ΑΠ) σου
Αποτελεί ένα μέτρο της δύναμης που χρησιμοποιεί η καρδιά σου για να αντλεί το αίμα γύρω από το σώμα σου. Όπως αντιλαμβάνεσαι, λοιπόν, η φυσιολογική τιμή της είναι ζωτικής σημασίας! Χωρίς αυτή, δε θα διοχετεύονταν οξυγόνο- ούτε θρεπτικά συστατικά- στους ιστούς και τα όργανα μέσω των αρτηριών σου.
Γιατί είναι σημαντική η Αρτηριακή Πίεση
Προκειμένου να αντιληφθείς τη σημασία της διατήρησης της αρτηριακής πίεσης σε φυσιολογικά επίπεδα, θα χρειαστεί να κατανοήσεις τον ρόλο της στη λειτουργία του σώματός σου.
Με πολύ απλά λόγια, η αρτηριακή πίεση είναι η δύναμη που κινεί το αίμα μέσω του κυκλοφορικού σου συστήματος, από την καρδιά μέσω των αρτηριών στα υπόλοιπα μέρη του σώματός σου.
Μεταφορά Θρεπτικών Συστατικών
Χάρη σε αυτή το οξυγόνο και τα θρεπτικά συστατικά μεταφέρονται σε όλους τους ιστούς και τα όργανά σου επιτυγχάνοντας τη θρέψη τους. Στη συνέχεια, το φρέσκο αίμα συλλέγει τα απόβλητα του μεταβολισμού τους, συμπεριλαμβανομένου του διοξειδίου του άνθρακα που εκπνέεις με κάθε αναπνοή και των τοξινών που καθαρίζονται μέσω του ήπατος και των νεφρών σου.
Πολλαπλές Λειτουργίες από την Αρτηριακή Πίεση
Επιπλέον, η αρτηριακή πίεση είναι αυτή που μεταφέρει ορμόνες απαραίτητες για την εύρυθμη λειτουργία του μεταβολισμού σου, όπως η ινσουλίνη, καθώς και τα υπεύθυνα για την ανοσία σου λευκά αιμοσφαίρια και αντισώματα. Ακόμη, το ίδιο το αίμα φέρει μια σειρά από άλλες ιδιότητες, συμπεριλαμβανομένης της θερμοκρασίας του και της προστασίας των ιστών. Η τελευταία επιτυγχάνεται με τα αιμοπετάλια, τα οποία εμποδίζουν την απώλεια αίματος, μέσω της πήξης τους, σε περίπτωση τραυματισμού.
Τώρα πιστεύω ότι έχεις σχηματίσει μία ξεκάθαρη εικόνα για το πόσο σημαντική είναι η φυσιολογική αρτηριακή πίεση. Ποιες τιμές όμως θεωρούνται επιθυμητές;
Ποια τα όρια της Αρτηριακής Πίεσης
Η αρτηριακή πίεση μετριέται σε χιλιοστά υδραργύρου (mm/Hg) και το αποτέλεσμα δίνεται με δύο αριθμούς:
- Ο πρώτος (μέγιστη τιμή) ονομάζεται Συστολική Αρτηριακή Πίεση, γνωστή και ως «μεγάλη», και αποτελεί την πίεση στις αρτηρίες σου όταν χτυπά η καρδιά σου.
- Ο δεύτερος (ελάχιστη τιμή) ονομάζεται Διαστολική Αρτηριακή Πίεση, συχνά αναφέρεται και ως «μικρή», και είναι η πίεση στις αρτηρίες όταν η καρδιά σου ξεκουράζεται μεταξύ των παλμών.
Να Θυμάσαι για την Υπέρταση
Να θυμάσαι ότι και οι δύο αριθμοί είναι σημαντικοί για τον προσδιορισμό της κατάστασης της υγείας της καρδιάς σου! Τιμές μεγαλύτερες από το ιδανικό εύρος μπορεί να είναι σημάδι ότι η καρδιά σου εργάζεται πολύ σκληρά για να αντλήσει το αίμα από το υπόλοιπο σώμα σου.
Για παράδειγμα, ένα άτομο ηλικίας 60 ετών με αρτηριακή πίεση 140/80 αντιμετωπίζει τον διπλάσιο κίνδυνο από ένα συνομήλικό του με πίεση 120/80 mm Hg. Το ίδιο θα ίσχυε αν η αρτηριακή πίεση του πρώτου ήταν 120/90 mm Hg.
Βέβαια, μερικές φορές μπορεί το πιεσόμετρο να «ψεύδεται». Παρακάτω σου εξηγώ τι ακριβώς εννοώ…
Σύνδρομο ή Φαινόμενο Λευκής Μπλούζας
Μερικοί άνθρωποι διαπιστώνουν ότι ενώ η αρτηριακή τους πίεση είναι φυσιολογική στο σπίτι, όταν τη μετρούν σε γιατρό παρουσιάζεται ελαφρώς αυξημένη. Αυτό είναι γνωστό ως σύνδρομο ή φαινόμενο της λευκής μπλούζας. Η ονομασία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι το ιατρικό προσωπικό συνήθως φορά ρόμπες λευκού χρώματος.
Τι να προσέξεις σε αυτό το Σύνδρομο
Η αυξημένη αρτηριακή πίεση που παρατηρείται λόγω του συνδρόμου λευκής μπλούζας ενδεχομένως να μην οφείλεται στο αυτονόητο, δηλαδή στο άγχος σου κατά την ιατρική εξέταση. Αντιθέτως, μπορεί να αποτελεί σημάδι ανάπτυξης υπέρτασης μακροπρόθεσμα. Μάλιστα, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι άτομα με το συγκεκριμένο σύνδρομο, μπορεί επίσης να αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο για ορισμένα καρδιαγγειακά προβλήματα σε σύγκριση με άτομα που έχουν φυσιολογική αρτηριακή πίεση ανά πάσα στιγμή.
Αφού είδαμε τα όρια της αρτηριακής πίεσης και τι πρέπει να προσέξεις όταν τη μετράς, ας περάσουμε στο κυρίως θέμα μας, την υπέρταση.
Διάγνωση Υπέρτασης
Όπως είδες και στον παραπάνω πίνακα, η υπέρταση, γνωστή και ως υψηλή αρτηριακή πίεση, είναι μια κατάσταση κατά την οποία τα αιμοφόρα αγγεία έχουν επίμονα αυξημένη πίεση. Όσο μεγαλύτερη είναι η πίεση, τόσο πιο «σκληρό» έργο επιτελεί η καρδιά σου για να αντλήσει το αίμα. Πρόκειται για μια σοβαρή ιατρική κατάσταση και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακών, εγκεφαλικών, νεφρικών και άλλων ασθενειών. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αποτελεί την κύρια αιτία πρόωρου θανάτου παγκοσμίως.
Υπέρταση και φύλο
Οι άνδρες φαίνεται να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης και των συνοδών της προβλημάτων (καρδιαγγειακή και νεφρική νόσο) σε σχέση με τις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες της ίδιας ηλικίας.
Ωστόσο, στις εμμηνοπαυσιακές γυναίκες παρατηρείται αύξηση στα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης (της τάξης των 5 mm Hg). Η διαφορά αυτή μεταξύ των δύο φύλων αποδίδεται κατά κύριο λόγω στην προστατευτική δράση των οιστρογόνων, γνωστά και ως «γυναικείες ορμόνες». Η έλλειψή τους, όπως συμβαίνει κατά την εμμηνόπαυση, οδηγεί σε απώλεια της ελαστικότητας των αρτηριών αυξάνοντας την πίεση.
Πότε έχεις Υπέρταση;
Παραδοσιακά, η υπέρταση διαγιγνώσκεται εάν σε δύο διαφορετικές ημέρες οι μετρήσεις της συστολικής αρτηριακής πίεσης είναι και τις δύο ημέρες ≥ 140 mm Hg ή/και οι μετρήσεις της διαστολικής αρτηριακής πίεσης είναι και τις δύο ημέρες ≥ 90 mm Hg. Ωστόσο, σύμφωνα με τις πιο τρέχουσες συστάσεις η υπέρταση διαχωρίζεται σε δύο στάδια:
- Υπέρταση 1ου σταδίου: Όταν η συστολική (μεγάλη) αρτηριακή πίεση κυμαίνεται μεταξύ 130-139 mm Hg και η διαστολική (μικρή) μεταξύ 80-89 mm Hg.
- Υπέρταση 2ου σταδίου: Όταν η συστολική (μεγάλη) αρτηριακή πίεση είναι ίση ή μεγαλύτερη από 140 mm Hg και η διαστολική (μικρή) ίση ή υψηλότερη από 90 mm Hg.
Προϋπέρταση
Μετρήσεις που κυμαίνονται σταθερά στα 120-129 mm Hg για τη συστολική και λιγότερο από 80 mm Hg για τη διαστολική είναι ενδεικτικές αυξημένης αρτηριακής πίεσης ή αλλιώς προϋπέρτασης. Εάν εμφανίζεις προϋπέρταση τότε έχεις αυξημένο κίνδυνο για υπέρταση, καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό και καρδιακή ανεπάρκεια, εάν δε λάβεις έγκαιρα τα κατάλληλα μέτρα. Επιπλέον, ορισμένες έρευνες υποδηλώνουν ότι η χρόνια αυξημένη αρτηριακή πίεση μπορεί να συμβάλει και στην εμφάνιση γνωστικής έκπτωσης.
Υπερτασική Κρίση
Η αρτηριακή πίεση που είναι υψηλότερη από 180/120 mm Hg σε κατάσταση ηρεμίας υποδηλώνει σοβαρό πρόβλημα υγείας, γνωστό ως «υπερτασική κρίση». Ένα τέτοιο εύρημα απαιτεί επείγουσα θεραπεία, ακόμη και αν δεν υπάρχουν συνοδά συμπτώματα. Ωστόσο, μερικές φορές αυτή η πολύ υψηλή τιμή μπορεί να είναι προσωρινή και μετά από λίγα λεπτά η αρτηριακή πίεση να επανέλθει στα φυσιολογικά επίπεδα.
Ποια τα συμπτώματα της Υψηλής Αρτηριακής Πίεσης;
Ένα από τα πιο επικίνδυνα πράγματα σχετικά με την υπέρταση είναι ότι συνήθως δεν έχει προειδοποιητικά σημάδια ή συμπτώματα, εκτός εάν είναι πολύ σοβαρή. Για τον συγκεκριμένο λόγο χαρακτηρίζεται και ως «σιωπηλός δολοφόνος». Στην πραγματικότητα, σχεδόν το ένα τρίτο των ανθρώπων που έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση δεν το γνωρίζουν.
Σε περίπτωση που η αρτηριακή σου πίεση αγγίξει εξαιρετικά υψηλές τιμές (π.χ. υπερτασική κρίση), ίσως υπάρξουν ορισμένα συμπτώματα τα οποία πρέπει να προσέξεις. Τα πιο κοινά από αυτά είναι:
- Σοβαρός πονοκέφαλος
- Αιμορραγία από τη μύτη
- Κούραση ή νοητική σύγχυση
- Προβλήματα όρασης
- Πόνος στο στήθος
- Δυσκολία αναπνοής
- Ακανόνιστος καρδιακός παλμός
- Αίμα στα ούρα Σφυροκόπημα στο στήθος, το λαιμό ή τα αυτιά
Υπέρταση: από τι προκαλείται και τι προκαλεί;
Πολλοί παράγοντες συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης και αυτή με τη σειρά της ενέχει πολλούς κινδύνους για την υγεία σου…
Ποια τα Αίτια της Υπέρτασης;
Καταστάσεις Υγείας
Οι καταστάσεις υγείας που μπορεί να οδηγήσουν σε υψηλή αρτηριακή πίεση περιλαμβάνουν:
- Παθήσεις των νεφρών (π.χ. νεφρική νόσος, μακροχρόνιες λοιμώξεις των νεφρών, σπειραματονεφρίτιδα)
- Σακχαρώδη διαβήτη
- Αποφρακτική άπνοια ύπνου
- Ορμονικά προβλήματα (όπως προβλήματα θυρεοειδούς αδένα, σύνδρομο Cushing, ακρομεγαλία, αυξημένα επίπεδα αλδοστερόνης, φαιοχρωμοκύτtωμα)
- Λύκο (Δισκοειδή και Συστηματικό Ερυθηματώδη)
- Σκληρόδερμα
Φαρμακευτική Αγωγή
Από την άλλη, στα φάρμακα που μπορούν να αυξήσουν την αρτηριακή σου πίεση περιλαμβάνονται:
- αντισυλληπτικά
- στεροειδή
- μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) – όπως η ιβουπροφαίνη και ναπροξένη
- μερικά σκευάσματα κατά του βήχα και του κρυολογήματος
- ορισμένα φυτικά φάρμακα – ιδιαίτερα αυτά που περιέχουν γλυκόριζα
- ορισμένα ναρκωτικά – όπως η κοκαΐνη και οι αμφεταμίνες
- ορισμένα αντικαταθλιπτικά- εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νοραδρεναλίνης (SSNRI)
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η αρτηριακή σου πίεση μπορεί να επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα μόλις διακοπεί η λήψη της φαρμακευτικής αγωγής.
Άλλοι Παράγοντες που αυξάνουν τον Κίνδυνο Υπέρτασης
Υποστηρίζεται ότι υπάρχουν πολλοί ακόμη παράγοντες που συνδέονται με την αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης. Οι περισσότεροι από αυτούς αποτελούν προέκταση ενός συνολικά ανθυγιεινού τρόπου ζωής, αλλά όχι όλοι, όπως:
- το αυξημένο σωματικό βάρος, μπορείς να το αξιολογήσεις με την εφαρμογή του Δείκτη Μάζας σώματος
- η αυξημένη πρόσληψη νατρίου και η μειωμένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών
- η χαμηλή σωματική δραστηριότητα
- η αυξημένη κατανάλωση αλκοολούχων ή καφεϊνούχων ροφημάτων
- το κάπνισμα
- ο ελλιπής ή διαταραγμένος ύπνος
- η ηλικία (άνω των 65 ετών)
- η παρουσία συγγενή με υψηλή αρτηριακή πίεση
- η καταγωγή από την Αφρική ή την Καραϊβική
- το υποβαθμισμένο περιβάλλον διαβίωσης
Γιατί η Αυξημένη Πίεση είναι επικίνδυνη;
Η υψηλή αρτηριακή πίεση χωρίς θεραπεία ή διαχείριση μπορεί να προκαλέσει σοβαρά, ακόμη και απειλητικά για τη ζωή προβλήματα. Δύναται να βλάψει τα αιμοφόρα αγγεία σου καθώς και τα όργανά σου. Όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα παραμείνεις χωρίς θεραπεία, τόσα σοβαρότερες θα είναι οι επιπτώσεις στην υγεία σου.
Πιο αναλυτικά, οι πιθανές επιπλοκές της υψηλής αρτηριακής πίεσης περιλαμβάνουν:
Καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό
Η ανεξέλεγκτη και συνεχής υπέρταση μπορεί να προκαλέσει πάχυνση και σκλήρυνση των αρτηριών σου, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού επεισοδίου.
Καρδιακή ανεπάρκεια
Όταν τα τοιχώματα των αρτηριών σου παχαίνουν και σκληραίνουν, η καρδιά σου χρειάζεται να εργαστεί σκληρότερα για να αντλεί το αίμα από και προς όλο το σώμα σου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει αρχικά σε υπερτροφία (πάχυνση) του καρδιακού μυός και τελικά σε καρδιακή ανεπάρκεια.
Αορτικό Ανεύρυσμα
Η αυξημένη αρτηριακή πίεση μπορεί να προκαλέσει την αποδυνάμωση των αιμοφόρων αγγείων σου και τη διόγκωσή τους στο πιο αδύναμο σημείο, επιτρέποντας τη δημιουργία ανευρύσματος. Η ρήξη ενός ανευρύσματος μπορεί να αποβεί μοιραία.
Νεφρική Aνεπάρκεια
Η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να προκαλέσει βλάβη στις αρτηρίες γύρω από τα νεφρά σου. Αυτό κατ’ επέκταση μπορεί να επηρεάσει την αποτελεσματικότητά τους να φιλτράρουν το αίμα σου.
Απώλεια Όρασης
Η αυξημένη αρτηριακή πίεση μπορεί να βλάψει τα αιμοφόρα αγγεία στα μάτια σου.
Περιφερική Αρτηριακή Νόσος
Το αίμα ενδέχεται να φτάνει με μεγάλη δυσκολία σε μέρη του σώματός σου που βρίσκονται μακριά από την καρδιά, όπως τα άκρα σου, λόγω των σκληρυμένων αρτηριών.
Σεξουαλική Δυσλειτουργία
Η υπέρταση μπορεί να οδηγήσει σε στυτική δυσλειτουργία στους άνδρες και χαμηλότερη λίμπιντο στις γυναίκες.
Αγγειακή Άνοια
Οι στενεμένες ή σκληρυμένες αρτηρίες μπορούν να περιορίσουν τη ροή του αίματος στον εγκέφαλό σου. Αυτό με τη σειρά του, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ενός τύπου άνοιας που είναι γνωστή ως αγγειακή. Ο συγκεκριμένος τύπος άνοιας μπορεί επίσης να προκληθεί από εγκεφαλικό.
Μήπως σε ανησύχησαν οι παραπάνω πληροφορίες;
Είναι σημαντικό να έχεις κατά νου ότι δεν κινδυνεύεις μόνο εσύ, ως ενήλικας, ή τα άτομα που ανήκουν στην τρίτη ηλικία από την υπέρταση και τις επιπλοκές της. Εξίσου απαραίτητο είναι να προσέχεις όλα τα αγαπημένα σου πρόσωπα, ανεξάρτητα από την ηλικία τους…
Υπέρταση σε Παιδιά και Εγκύους
Η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής. Η παιδική και εφηβική ηλικία, όπως επίσης η εγκυμοσύνη, δεν αποτελούν εξαιρέσεις. Αν λοιπόν έχεις ή ετοιμάζεσαι να αποκτήσεις παιδί, συνέχισε την ανάγνωση καθώς αυτό το κεφάλαιο σε αφορά…
Ενδείξεις για Υπέρταση στο παιδί σου
Στην παιδική και εφηβική ηλικία, η αρτηριακή πίεση συνήθως αυξάνεται με την ηλικία και το ύψος. Έτσι, τα φυσιολογικά της επίπεδα για το παιδί σου μεταβάλλονται κάθε χρόνο. Όπως και στους ενήλικες έτσι και στα παιδιά, ο μόνος ασφαλής τρόπος για να αναγνωριστεί η υπέρταση είναι η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης.
Έλεγχος από τον Παιδιάτρο
Προκειμένου λοιπόν να σιγουρευτείς ότι το παιδί σου δε διατρέχει κάποιο κίνδυνο, καλό είναι η αρτηριακή του πίεση να ελέγχεται κατά τα ραντεβού ρουτίνας με τον παιδίατρο και τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο, από την ηλικία των 3 ετών.
Σε μικρότερα παιδιά, οι τιμές της πρέπει να αξιολογούνται με ειδικούς πίνακες ανάλογα με το φύλο, την ηλικία και το ύψος του παιδιού. Στον πίνακα που ακολουθεί μπορείς να δεις τα όρια για την κατηγοριοποίηση των τιμών της αρτηριακής πίεσης ανά ηλικιακό στάδιο.
