Ο τελευταίος των μεγάλων Ελλήνων συνθετών, Γιάννης Μαρκόπουλος, έφυγε από τη ζωή αφήνοντας παρακαταθήκη ένα πολύ σπουδαίο έργο. Δεκάδες συνθέσεις του τραγουδήθηκαν από σημαντικούς καλλιτέχνες, όμως, είναι ένα τραγούδι που παραμένει διαχρονικό, όχι μόνο για το ύφος του ή για τη σπουδαία φωνή του Νίκου Ξυλούρη, αλλά και για τους στίχους του.
Πρόκεται για το «Ζαβαρακατρανέμια», ένα τραγούδι που έγραψε ο Γιάννης Μαρκόπουλος και που εντάχθηκε στο δίσκο «Επιχείρισις Απόλλων» μέσα στη Χούντα, το 1968.
Ένα περίεργο τραγούδι με στίχους που λίγοι καταλαβαίνουν, καθώς είναι γραμμένο σε άλλη γλώσσα. Ίσως δε αυτό να έγινε γιατί το τραγούδι τότε δεν μπορούσε να εκφραστεί ελεύθερα καθώς η Χούντα έκανε λογοκρισία. Όποιος όμως καταλάβει τι λέει αντιλαμβάνεται και το μεγαλείο του συγκεκριμένου τραγουδιού που έγινε ακόμη πιο μοναδικό με τη φωνή του Αρχάγγελου της Κρήτης, Νίκου Ξυλούρη.
Οι στίχοι του τραγουδιού
Ζαβαρακατρανέμια: Η λέξη δεν σημαίνει απολύτως τίποτα μόνη της. Αποτελείται από τρία συνθετικά: Ζάβαρα, δηλαδή Λάβαρα, Κάτρα, δηλαδή Μαύρα (π.χ κατράμι) και τέλος Νέμια, δηλαδή Άνεμος ή Ανέμισαν. Οπότε έχουμε τον στίχο «Λάβαρα Μαύρα Ανέμισαν» παραφρασμένο και συμπτηγμένο σε μία μόνο λέξη.
Ίλεος: Έλεος
Λάμα: Το μαχαίρι
Νάμα: Μάνα
Νέμια: Ανέμισαν
Ο ίδιος ο Γιάννης Μαρκόπουλος αναφέρει σε συνέντευξή του στην τότε ΕΤ1 μία άλλη εκδοχή: “Η λέξη »αλληλούια» δεν είναι η γνωστή εβραϊκή λέξη άλλα η ελληνική λέξη αλληλουχία. Η λέξη »Ζάβαρα» προέρχεται από τη λέξη Ζευς που πολύ συχνά χρησιμοποιούν οι Κρητικοί. Η λέξη νάμα σημαίνει βάπτισμα. Η λέξη Λάμα σημαίνει λάμα(μαχαιριού). Η λέξη νέμια σημαίνει ηρεμία. Η λέξη Ίλεος σημαίνει σπλαχνικός.
Σε συνέντευξή του στον Λευτέρη Παπαδόπουλο, ο ίδιος ανέφερε ότι χρησιμοποίησε τις λέξεις «ζάβαρα» αντί για λάβαρα, «κάτρα» αντί για μαύρα, «νέμια» αντί για ανέμισαν. Όταν έγραψα το Ζαβαρακατρανέμια μέσα στη δεκαετία του ’60, γύρω στο ’66, είναι ένα από τα μέρη μίας μουσικής τελετής που λέγεται “Ιδού ο Νυμφίος έρχεται”, το οποίο διατηρώ ακόμη ανέκδοτο. Κι έμεινε αυτό το τραγούδι όπου περιέχει πάρα πολλές σημαντικές λέξεις που είναι καθαρά ελληνικές. Ας το εξηγήσω, για πρώτη φορά, γίνεται σε αυτήν την εκπομπή, δεν το χω ξαναπεί.
Το αλληλούια δεν είναι εβραϊκή λέξη, είναι η αλληλουχία κι έφυγε το Χ. Αλληλουχία, τόσο απλό. Το Ίλεως είναι το ίλεως, Ζάβαρα είναι -όπως καμιά φορά λέμε στην Κρήτη ‘’Μα το Ζα’’, το Δία. Είναι μία εικόνα, όχι ακριβώς του Δία, αλλά μία εικόνα μέσα από τη ζωή του. Το Ζήτα παίζει τεράστιο ρόλο και είναι μία λέξη πάρα πολύ και βαθιά και αρχαία που έχουν χρησιμοποιήσει πολλές φορές σε θέματα εμπόλεμης κατάστασης.
Λάμα είναι η κόψη του μαχαιριού, το νάμα είναι βάπτισμα, νέμια η ησυχία, αλλά όλες αυτές οι λέξεις μαζί ήταν μία έντονη διαμαρτυρία. Και αυτό το θέμα είναι πάλι ποίηση, αλλά έχει μία έντονη διαμαρτυρία», εξήγησε.
